Lesbók Morgunblaðsins - 04.04.1937, Blaðsíða 4

100
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Smetona forseti
Lithaua.
Íraun og veru er maiuikyns-
sagau ekkert amiað en lönjr
og margþætt ástarsaga, sem altaf
vantar á endirinn. Æfintýri þess-
arar miklu bókar eru mörg og ólík
— en ástin vinnur og ástin tapar.
og aldir líða og aldir koma. Jafn-
vel lieilar þjóðir glata frelsi sími
og lönd komast undir erlenda
stjórn fvrir það eitt, að kona ann
manni og maður konu.
Glegst dæmi máli þessu til sönn-
unar er baráttusaga Lithauen —
litla ríkisins, sem stórveldin um-
kringja á þrjá vegu. Einu sinni
var Lithaugaland voldugt ríki,
sem átti víðáttumikið land milli
Svartahafs og Eystrasalt. En stórt
ríki átti líka í vök að verjast á
þessum slóðum í heiminum, sjer-
staklega af áþján og ránum Tart-
aranna, er viðstöðulaust streymdu
sunnan og austan úr álfu og tóku
sjer bólfestu í landinu. Einnig
áttu þeir í hörðu við Slava og
þýsku Krossferðariddarana. En
Lithauen hepnaðist að reka illþýði
þetta af höndum sjer og í lok 14.
aldar var stórfurstadæmið Lithau-
en eitt frjálsasta og best setna
land í Evrópu.
Það var árið 1336, að Jagaila
landstjóri Lithauens gekk að eiga
Heiðveigu drotningu Póllands, og
með því hjónabandi var upphafið
Þjóð í
Sniuksta, fyrverandi hermálaráð-
herra Lithaua.
komið að látlausum illdeilum og
togstreitu milli þessara tveggja
ríkja — og altaf liafa Lithauar
verið í vörn og jafuan gengið
á þeirra lilut. En f^elsisþrá Lit-
haua varð aldrei kæfð. Þeir elfd-
ust og stæltust við hverja raun,
og nieð ótrúlegri þrautseigju hafa
þeir hvað eftir annað rekið af
höndum sjer erlend yfirráð og
reist landið úr rústum. Blóðidrifn-
ir og ógnandi brandarnir blikuðu
í austri, suðri og vestri — það
voru stórveldin, sem brugðust á
sverðum og skóku þau yfir höfði
smáþjóðarinnar, sem..engan átti að
en allir vildu eiga.
Við íslendingar, sem í 650 ár
áttum alt okkar undir erlendu
drotnunarvaldi, ættum að skilja
hug Lithaua í frelsis- og viðreisn-
arbaráttunni, þó aðstöðumunurinn
væri mjög mikill Þeir háðu sína
frelsisbaráttu í návígi og vegna
innilokunar, og saga þeirra við-
burða er rituð úr blóði. Einangr-
aðir háðum við okkar frelsisbar-
áttu og skrifuðum sögu hennar
með tárum.
er í Reykjavík hefir dvalið
í nokkra mánuði Lithaui
einn, Theodoras Bicliackinas að
nafni. Hann les germönsk mál og
er hjer til að nema íslensku.
Við eigum því ekki að venjast
að Lithauar sæki okkur heim, og
við höfum heldur ekki troðið þeiin
um tær, nema ef vera kynni að
forfeður okkar, í jirítugasta eða
fertugasta lið, hafi herjað á land
þeirra.
Hjer fer á eftir samtal við
Theodoras Bieliackinas um 'Lit-
liauen og fyrstu kynni hans af
íslandi og íslendingum:
—- Eruð Jijer fyrsti Lithauinn.
sem koinið hingað til lands?
— Jeg hygg að svo sje. Jeg
hefi nú komið hingað þrisvar —
í fyrsta skifti 1934. Síðan hefir
einn landi minn dvalið hjer um
tíma, en hann er nú farinn aftur.
Hann var búfræðingur og vann
um tíma á Blikastöðum. Þegar
hann fór hjeðan grjet hann —
honum þótti svo gott að vera hjer!
— Kunnið þjer eins vel við
yður ?
— Já, víst ekki ver — og það
má guð vita nema jeg festi hjer
ráð mitt, ef það getur þá látið
sig gera. Þær eru svo fallegar
stúlkurnar hjerna á Austurstræti!
Jeg hefi nú verið töluvert víða
en hvergi hefi jeg kynst jafn
greiðviknu og gestrisnu fólki og
hjer. Þetta segi jeg ekki til að
slá ykkur gullhamra — þetta er
sannfæring mín.
Á ferðum mínum upp til sveita
vildu flestir hverjir enga þóknun
taka fyrir mat og næturgreiða —
og mjer fanst Jietta studum hálf
ójiægilegt. líka af því, að Jiessu
á maður hvergi að venjast.
Nýlega lá jeg nokkra daga í
hálsbólgu og gerði boð fvrir lækni
— og Jiað ætlaði að ganga í mesta
|>rasi, að jeg fengi að borga hon-
um fyrir komiina. Jeg hefi aldrei
vitað Jiað fvr, að læknar vildu
ekki peninga!
En þrátt fyrir þessa einstöku
gestrisni ykkar, Jiá er næstum ó-
verandi lijer fvrir dýrtíð! Alt er
þriðjungi dýrara hjer heldur en
heima, nema bílaakstur.
— Hvenær heyrðuð þjer fyrst
minst á ísland?