Lesbók Morgunblaðsins - 20.06.1937, Blaðsíða 3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
187
Tlxaríjóítni.
Fyrir neðan írafoss í Soginu er
hólmi sá er Axarhólmi nefnist.
Var í honum, og er enn, gróður
mikill; óx þar meðal annars hvönn
og mikið af reynivið. Ut í hólma
þennan má segja að flestum sje
ófært nema fuglinum fljúgandi,
sökum þess að straumharka er þar
feykileg, svo ófært er með öllu að
komast þangað á bát. ís leggur
þar og eigi nema í hinum mestu
frosthörkum, og liggur hann þá
sjaldan lengi á því. — Nafnið
Axarhólmi er til orðið af athurði
þeim er nú skal sagður: Skömmu
eftir aldamótin 1800 var vinnu-
maður á Syðri-Brú er Ogmundur
hjet; hafði hann, sem fleiri, þar í
grendinni, hug á að komast út í
hólmann og ná í reynivið til smíða,
einkum til rokkagerðar.
Þá bjó í Ásgarði Guðmundur
hreppstjóri Ólafsson. Hann smíð-
aði mikið af rokkum, mun honum
hafa leikið hugur á, að nálgast
reyniviðinn úr hólmanum ef nokk-
ur kostur væri á.
Þá var það einn vetur, er frost-
hörkur miklar höfðu gengið, og
Sogið var orðið ísi lagt út í hólm-
ann, að Ogmnudur á Syðri-Brú
lagði út í hann með öxi í hönd;
vildi hann nú freista að ná sjer í
efnivið. Gekk honum vel út í hólm-
ann og heggur þegar til stærstu
og álitlegustu hríslunnar, er hann
fann þar fyrir. En um leið og hún
fjell, heyrði hann hraka í ísnum.
Brá honum þá svo mikið við það,
að hann fleygði öxinni frá sjer,
en greip trjeð og hjelt til lands.
En það er í minnum haft, að er
maðurinn hafði náð landi, ruddi
straumurinn ísnum af með öllu
móts við hólmann.
Frá þeim tíma var hólminn
nefndur Axarhólmi. — En svo
hefir þeim, er þessar línur ritar,
sagt Þórður Sigurðsson, fræðimað-
ur á Tannastöðum, eftir afabróð-
ur sínum, Þórði Erlendssyni, að er
hann var unglingur að Krossi í
Ölvesi um 1820, fór hann með
fleira fólki úr Ölvesinu á grasa-
fjall upp í Lyngdalsheiði. Kom
hann þá að Syðri-Brú, og sá þar
í fjósinu stoð, er honum var sögð
vera stofninn úr reyniviðarhríslu
þeirri, er höggin var í Axarhólma,
en að greinarnar af henni hefði
Guðmundur í Ásgarði haft til
rokkasmíðis. Má af þessu marka,
að eigi hefir hríslan verið neitt
smáræði; enda má búast við, að
meiri gróður hafi verið í Axar-
hólma fyrir meir en öld síðan, en
nú er. — Guðmundur í Ásgarði,
sá er hjer um ræðir, var faðir
Guðlaugs sýslumanns (í Skafta-
fellssýslu og víðar), og afi Guð-
mundar, sem nú býr í Ásgarði og
þeirra bræðra.
Skúli Helgason.
Afmæliskveðja
Dr. Rich. Beck,
prófessor við háskólann í North-
Dakota, átti fértugsafmæli 9. þ. m.
Þú hefir unnið afreksstarf,
ekki pund þitt grafið,
og farið vel með frónskan arf
fyrir vestan hafið.
Menning ný og fræði forn
fengu þjer starfa gnægan,
og þú hefir gamla garðinn vorn
gert um Vínland frægan.
H-
Að meta það og mæla’ á skil
mun ei vera horft í
að þjer látnum. Langt er til:
„Life Begins at Forty“.
Árni Óla. *
Mirmismerki
Leifs hepna.
Þannig lítur myndastytta sú út,
sem reist var í Los Angeles í fyrra
vetur til minningar um Leif hepna
og gefiu borginni af „Nordic Ci-
vic League“.
Myndina hefir Nína Sæmund-
son myndhöggvari gert. Hún er
brjóstlíkan úr bronse, tvö fet á
hæð og stendur á fimm feta háum
granitstalli.
Styttan er við innganginn á
Griffith Park í Los Angeles og
ber þessa áletrun:
„Leifur Eiríksson, landkönnuð-
ur, tók land í Ameríku árið
1000“.
— Jeg skal segja þjer — þótt
það væri bróðir minn, þá myndi
jeg ekki skrifa upp á víxil fyrir
hann.
— Já, þú þekkir auðvitað fjöl-
skyldu þína betur en jeg.