Lesbók Morgunblaðsins - 15.08.1937, Qupperneq 1

orgiwiíjMaSsÍíts
32. tölublaS.
Sunnudag’inn 15. ágúst 1937.
XII. árgangur.
íiafuluMrprrntsmlðja h.f.
§ STJETTVÍS -- ÞJÓÐVÍS $
.Teg sá einu -111111 nýyrSi, sem
vakti umliugsun mína. Það var
orðið ,,stjettvís“. Það var í skemti
legri greiu um Stet'án frá Ilvíta-
dal, eftir Ilalldór Kil.jan Laxness.
Setningin var svona: ,.Hann varð
aldrei stjettvís einyrki, sem sam-
kvœmt rökum veruleikans sjálfs
Idýtur að eiga samleið með hinum
herskáa, stjettvísa verkamanni“.
IT.jer keniur fram merkingin,
sem verið er að koma inn í hið
nýja orð. Ilinn stjettvísi á að vera
,,herskár“ gagnvart öðrum stjett-
um. En ]>að þarf ekki að liggja í
orðinu stjettvís út af fvrir sig.
Stjettví- ætti sá að teljast, sem
veit, hvað til stjettar hans heyrir,
skilrr mark hennar og mið, og
reynir að ná því.
Stjettir eru engin ný fyrirbrigði
í mannlegu fjelagi. Þær hafa verið
á öllum öldum, þó að þær liafi ver-
ið með ýmislegum hætti. Og hin
mikla verkaskiftiug nú á tímum
hefir það óhjákvæmilega í för
með sjer, að þeir, sem stunda
sömu atvinnu, fá sameiginleg á-
hugamál, vinna saman að þeim,
og mynda þannig einskonar stjett,
sem mótast af starfinu og þeim
kjörum, sem því fylgja.
Auðsætt ætti að vera, að liver
einstaklingur fær því meiri þroska.
sem hver stjett í þessum skilningi
skilur betur hlutverk sitt í þjóð-
fjelaginu og liagár sjer ]>ar eftir.
En hjer kemur vandinn. sem istaf-
ar af því, að engin stjett er sjálfrí
sjer nóg. Hver stjett er sem líf-
færi í lifandi líkama þjóðar sinn-
ar. En af þessari líkingu leiðir
]>að. að heilhrigði þjóðlífsins er
komin undir þeirri samstillingu
allra stjetta þjóðarinnar, að hver
stjett njóti sín að sama skapi, sem
hún styður að því, að þjóðfjelagið
í heild sinni njóti sín.
Ekkert einstakt líffæri má vaxa
um of, eða draga til sín úr liófi
fram á kostnað annara líffæra
líkamans; það verður hans bani og
þar með líffæri-ins sjálfs. Engin
einstök stjett iná draga til sín ú'r
hófi fram á kostnað annara stjetta,
]>að verðnr að lokum hennar bani.
Verkefnið verður því altaf ]>að, að
samræma stjettarhagsmuni og ]>jóð
arhagsmuni.
Til þess að vera í sannleika
„stjettvís", verður maður jafn-
framt að vera „þjóðvís“. Þetta eru
engin ný sannindi. Það er svo
gamalkunnugt, að það kemur skýrt
fram í hinni fornu dæmisögu um
upprei-11 limanna gegn maganum,
sem Livius segir, að Menenius
Agrippa hafi sagt alþýðunni í
Rómaborg árið 494 f. Kr., þegar
hún í deilunni við höfðingjana
hafði flutt sig til F.jalLins helga
og ætlaði að segja sig úr lögum
við þá. En alþýðan þá var svo
þroskuð, að hún ljet sannfærast
af þessari einföldu dæmisögu, og
sættir komust á.
Ef vjer lítum á það, sem gerist
lijer á landi og víðsvegar um heim
á vornm dögum, ]>á sjáum vjer,
að þeir, sem hæst tala og gala,
prjedika einmitt stjettabaráttu,
baráttu einnar stjettar við aðra
um hagsmuni og völd, vold og
hagsmuni, í stað baráttunnar fyrir
því að samrýma og samræma stjett
arhag-muni og þjóðarhagsmuni —
samstilla hagsmuni stjettanna, til
gagns fyrir þjóðina í heild siiini.
Þetta kemur ekki svo mjög af
því, að hagsmunir ýmsra st.jetta
geti ekki farið sanian, sem af hinu,
að stjettarhag mrnir verða leik-
svið fvrir valdafýsn stjórnmála-
manna. Stjóriimálamenn berjasl
um atkvæði kjósenda. og þá er
auðsætt, að ]>eir hugsa mest 11111
að ná fvlgi fjölmennustu stjett-
aiina, eu láta sig litlu skifta liinar
fámennu ,-tjettir.
.Jeg skal ekki lijer skýra þetta
nánar. en aðeins líta á afleiðing-
arnar. Ef jeg má nota ófullkomna
samlíkingu, þá vil jeg lík.ja þjóð-
inni við ldjóðfæri. Stjettirnar eru
nóturnar á hljóðfærinu. Ilver nóta
hefir sinn tón, og til þess að liljóð
færið s.je í góðu lagi, verður liver
nóta að vera rjett stilt í hlutfalli
við aðra. Þjóðlífið er þau lög, sem
leikin eru á hljóðfærið hverja líð-
andi stund. Það má leika góð lög
og voi:d lög, andrík lög og and-
styggilega auðvirðileg lög. Við sjá-
um hvernig það lag verður, sem
hamrað er á einar tvær eða þrjár
nótur, sem ef til vill liljóma fai-kt
í þokkabót. Það verður ekkert
lag, heldur ólag, engin lög, heldur
ólög. 1
Nei, stjórnmálamennirnir ættu
að vera hinir miklu lagasinið-
ir, er semdu frumleg lög, þar
sem allir tónar hins mikla hljóð-
færis fengju að óma á víxl í sí-
breytilegu en fögru samræmi. Þeir,
setn halda frant stjettabaráttunni,
virðast telja einræmið og óhljóm-
inn æðsta mark tónlistarinnar.
Guðm. Finnbogason.