Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1937, Qupperneq 1
36. tölublað.
JMorgmmHaSsiin®
Sunnudag-inn 19. september 1937.
XII. árgangur.
1 *«foiuarjjreotamiíJ* b.f.
Valtyr Stefánsson:
Vegurinn til Þingvalla.
Ræöa fluit á landsfundi bindindis-
manna 15. ágúst.
Háttvirtir í'undarmenn og gest-
ir!
Forstöðumenn þessarar sam-
komu hafa falið mjer að tala hjer
fáein orð fyrir minni Islands.
Hver einasti ykkar þekkir ótal
margar stórfenglegar, hrífandi
lýsingar skáldanna okkar á land-
inu. Það er ekki hlaupið að því
að bæta þar við. Og svo verður
að gæta að einu. Hvergi er vanda-
samara að mæla fyrir minni Is-
lands en einmitt hjer á Þingvöll-
um, svo að sje staðnum sam-
boðið. Iívergi lifa og vaka svo
sterkar endurminningar úr lífi
þjóðarinnar sem einmitt hjer.
Hjer hafa verið spunnir örlaga-
þræðir þjóðarinnar í 8—900 ár.
En óvíða, eða öllu heldur hvergi,
hefir íslensk eldfjallanáttúra ort
meistaraverk sín mikilfenglegar í
hraun, heldur en umgerð þá, sem
hún hefir gert um þenna hjarta-
stað landsins.
*
kkur fundarboðendum og
fundarmönnum er jeg þakk-
látur fyrir að þið völduð fundi
ykkar þenna stað — og að þið
sóttuð þenna fund hingað.
Jeg lít svo á, að þegar menn
vilja ráða ráðum sínum til þjóð-
arheilla, þegar menn vilja styrkja
samtök sín og veita hugsjónum
sínum þrótt, þá eigi þeir ekkert
tækifæri að láta ónotað að leita til
Þingvalla. Hjer, í umhverfi og
andrúmslofti sögulegra minninga,
vex íslenskum mönnum ásmegin.
Þeim mun sterkari höndum sem
kynslóðin er tengd við Þingvöll,
þeim mun meiri styrk sækir hún
í þjóðleg verðmæti vor, þehn mun
hæfari er hún, til þess að vernda
og efla þjóðmenning vora.
A hverju sumri kemur hingað
fjölmenni mikið, til að njóta hjer
náttúrufegurðar. Utlendingar
koma hjer þúsundum saman. En
sleppum því. Hingað koma fyrst
og fremst íslenskir menn, ganga
hjer um, dag eftir dag, viku eftir
viku, og finna ný og ný fegurðar-
verðmæti. Enda halda íslenskir
málarar við engan stað meiri
trygð en Þingvöll. En málararnir
hafa nú, eins og þið vitið, tekið
að nokkru — jeg vil segja, að
allverulegu leyti — við því hlut-
verki, sem skáldin ein höfðu áð-
ur, að vrkja fegurð og tíguleik
landsins inn í meðvitund þjóðar-
innar.
Nútíma mönnum bregður í brún,
þegar þeir heyra það í fyrsla sinn,
sem þið eflaust öll hafið heyrt áð-
ur, að ein ástæðan fvrir því, að
Alþing var fl.utt af Þingvelli 1798,
var sú, að mönnum þótti stað-
urinn vera svo óvistlegur — blátt
áfram ljótur.
En hvað hafði líka skeð þá
nokkru áður?
Þið vitið, að aðal þjóðvegurinn
til Þingvalla lá fyrr á öldum und-
ir brekkunum hjerna sunnan með
vatninu. I Skaftáreldajarðskjálft-
unum sökk vegurimi! niður í vatn-
ið. —
Það er engu líkara en móðir vor
náttúra, sjálf Fjallkonan, hafi með
því verið að gefa þjóðinni til
kynna, að það þing, eins og það
var orðið hjer síðast á 18. öld,
ætti ekkert erindi upp á friðhelg-
an sögustað þjóðar vorrar. Hún
sökti veginum, sem lá á Þiuigvöll.
Þjóðin týndi honum.
Þegar Þingvallavegurinn var
sokkinn, þá var þjóðin líka nærri
því búiu að týna landinu sínu —
og sjálfri sjer, suður á Jótlands-
heiðar.
Jeg hefi gengið um Jótlands-
heiðar á sólbjörtum sumardegi, um
þær slóðir sem íslendingum voru
ætlaðar til ábúðar. Jeg hefi geng-
ið þar um kornakra, án þess að
stíga á nokkurt strá. Svo gisinn
var gróðurinn, svo ófrjór og illur
er sá jarðvegur. Hvað hefði orðið