Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1937, Síða 2

Lesbók morgunblaðsins
wo
um okkur ísleudinga, ef langa-
lang-afar okkar og ömmur hefðu
sætt þeim nevðarkjörum, að vinna
fvrir brauði sínu, úr þeirri óbyrju-
mold, eins og niðursetningar í
framandi landi.
Svo aðframkomin gat þjóðin
orðið, þegar hún týudi trúnni á
sjálfa sig, að talað var um þau
búferli — þegar hún týndi trúnni
á eigin mátt — týndi veginum til
Þingvalla. Blasa ekki svipuð örlög
við okkur íslendiugum, ef við í
annað sinn týnum þeim vegi, töp-
um trúnni á þjóðleg verðmæti
vor ?
*
egar maður kemur eftir aðal-
veginum, sem nú liggur til
Þingvalla, kemur hjerna vestan
Kárastaðamóana, þá er umhverfið
þar ímynd hins tilbreytingarlitla
hversdagslífs.
Þið þekkið öll hin skjótu um-
skifti, þegar komið er niður í Al-
mannagjá og útsýnið opnast á sól-
björtum dögum á svipstuudu yfir
Þingvöll. Frá liversdagsleikanum,
til þeirrar óvenjulegu fegurðar eru
ekki nema örfá fótmál. Hin
skvndilegu svipbrigði eru ógleym-
anlegur viðburður í endurminn-
ingu okkar. Hvað eftir annað get-
um við hlakkað til þeirra. Undra-
heimur Þingvalla leynist sjónum
vorum eins og gimsteinn í duft-
ihu við fætur okkar, uns hann alt
í einu birtist, í allri sinni dýrð.
Þessi snöggu umskifti eru engu
líkari en skjótri tilbreyting í hug-
renningum manns. Jeg veit, að þið
þekkið það öll, þegar þið í dags-
ins áhyggjum og erfiði alt í einu
finnið birta til. Aldrei er sú upp-
birta sterkari, viðbrigðin úr hvers-
dagslífinu áhrifameiri en þegar
menn finna í hug sínum kvikna
neista eða bál nýrra, sterkra,
þróttmikilla hugsjóna.
Að koma á Þingvöll í bjortu
veðri — koma vestan veginn og
niður gjána, sjá útsýnið, er engu
líkara en finna fagra hugsjón fæð-
ast — og rætast.
Það er dásamlegt, að einmitt
svona skuli sá staður vera frá
náttúrunnar hendi, sem hefir að
geyma ríkustu, rnestu og dýrustu
endurminningarnar um sögu okk-
ar og þjóðmenning, um manndóm,
stjórnskipun og þroska hinnar
frjálsbornu íslensku þjóðar fyrr á
öldum, sem stofnaði hjer ríki, og
setti hjer lög, er allar þjóðir geta
dáðst að enn í dag.
Getur landið okkar betur bent
okkur á, að varðveita skulum við
hinn sögulega arf vorn, geyma
hann, læra af honum, sækja til
hans þrótt og maundóm, til þess
enn að vera þess megnugir um
ókomin ár, að lifa heilbrigðu
menningarlífi, sem frjáls þjóð og
fullvalda?
Er ekki eins og Þiugvellir, eins
og þeir blasa við sjónum okkar í
dag, sjeu opin bók, þar sem við
eigum að læra að verða menn með
mönnum l
Þingvöllur var fyrr á öldum
friðhelgur staður.
Þurfum við ekki á slíku að
halda nú? Þurfum við ekki bæði
friðhelgan stað og stund, þar sem
allir menn geta mæst sein bræður,
til þess að vinna að alþjóðarheill ?
Hjer voru til forna sögð fram
lög, er þrungin voru af forsjá og
mannviti.
Höfurii við lært uægilega mikið
af lögspaki forfeðra vorra.’ Þurf-
um við ekki í því efni sem öðru
að minnast betur og betur þess,
sem hjer fór fram?
*
n fleira rifjast upp hjer á
Þingvöllum, sem gagnlegt
er til íhugunar. Þó hjer sjeu eng-
in háreist mannvirki, frá dögum
forfeðranna, sem færa hina liðnu
viðburði 'nær nútímanum, þá er
staðurinn sjálfur þannig gerður,
að hann minnir mann á, svo að
segja við hvert fótrnál, hve þjóð-
aræfi vor er stutt, í samanburði
við æfi iandsins, og mannsæfin i
þeim samanburði ekki nema fá-
ein augnablik.
Þetta kenna m. a. hraunin okk-
ur. Við sjáum og þreifum á, hvern-
ig hraunlögin hafa hlaðist upp og
sprungið. Við virðum fyrir okkur
smágerðar gárur á yfirborði
hraunanna, sem líta út, eins og
þau hafi storknað og hætt að
renna í gær eða fyrradag. En
þessar fínu gárur — þessi fingra-
för löngu liðinnar jarðmyndunar
hafa geymst með þessum, mjer
liggur við að segja lífræna svip,
svo lengi, að borið saman við
þeirra aldur, er sem. Úlfljótur,
Þorgeir, Njáll og Snorri goði hafi
gengið hjer um alveg nýlega.
Fyrir hvern mann er það mikils-
virði að hafa það hugfast, live líf
hans er fá augnablik í þjóðaræf-
inni. Verkefni þessa fundar, sem
hjer hefir verið haldinn, var ekki
síst það, að brýna fyrir mönnum,
að nota vel þessa stuttu stund,
nota hana sem best sjer og þjóð
sinni til þroska og velfarnaðar.
Það er mín skoðun, að vart fæð-
ist só einstaklingur með þjóð
vorri, að hann geti ekki gert þjóð
sinni verulegt gagn, hafi hann
einlægan vilja til þess. Þegar
menn finna styrk þess vilja, þá
birtir yfir lífi þeirra — alt í einu
— þeir fá fagurt útsýni yfir fram-
tíð sína — alveg eins og þegar
menn úr hversdagsleikanum alt í
einu sjá yfir Þingvöll, hjarta
lands síns.
Leiðin til þess að öðlast þann
viljastyrk, er líka stundum ekki
nema fáein fótmál. Því inst í
hjartastað livers Islendings er
þessi vilji, þessi ósk, og allur sá
lífsþrótturinn, sem henni fylgir.
*
áltækið segir: „Segðu mjer
hvern þú umgengst, og jeg
skal segja þjer hver þú ert“.
Við Islendingar getum sagt:
„Segðu mjer hvaða hugsanir, til-
finningar og menningarálirif þú
finnur á Þingvöllum, og jeg skal
segja þjer hver þii ert“.
Iljer getur hver Islendingur
gengið undir próf, til þess að læra
að þekkja, hve mikil ítök land og
þjóð, saga, menning og ættjarðar-
ást á í huga hans,
Aldrei hefir íslensk þjóð alist
upp undir eins sterkum utanað-
komandi áhrifum, eins og á síð-
ustu árum. Einangruð hefir þjóðin
búið hjer á hólmanum öld eftir
öld. Hún hefir nú leitað iit úr
þeirri einangrun. Það skal eigi
harmað, heldur þvert á móti.
Fyrr á dögum voru erlendu á-
hrifin, sem hingað bárust, hægfara
og langvinn, en þjóðin sjálf svo
staðföst fyrir, að hún mótaði það
í sinni mynd, sem henni sýndist.
Hitt fór fyrir ofan garð og neðan,
Ahrif þau vorui frjóvgandi á þjóð-