Lesbók Morgunblaðsins - 26.09.1937, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
299
um Mut, sem er rjettur og sann-
ur og mun betri en hjá andstæð-
ingunum — en svo er hlaupið yf-
ir þá hluti, þann málarekstur, sem
er miklu verri. Og þetta orsak-
ast meðal annars af því, að stjórn
málamennirnir kjósa sjer ekki
fyrir vini þá menn, sem líta öðr-
um augum á hvert mál — þann-
ig, að þeir geti bæ'tt hvern ann-
an upp — heldur halla þeir 'sjer,
í veikleika sínum, að þeim, sem
eru á sömu skoðun.
Þetta er alvarlegra mál og þýð-
ingarmeira en menn alment gera
sjer í hugarlund — og ef skiln-
ingur leiðandi manna á þessu yk-
ist til muna, mundi okkar mál-
um betur borgið í framtíðinni.
Jeg lít svo á, að tveir menn,
sem um eitt skeið stjórnuðu Svía-
ríki, hafi fyrst og fremst tekist
að fleyta Svíum fram hjá blind-
skerjum þeirrar aldar, af því
þeir voru andstæðir að eðlisfari,
en mátu hvorn annan og skildu,
vildu þjóð sinni báðir vel og
voru aldavinir.
Þessir menn voru þeir Gustav
Adolf o.g Axel Oxenstjerne. Þeir
voru gjörólíkir menn í skoðunum
— en þeim tókst að vinna saman
og sameina það, sem þeim, hvor-
um um sig, var best í brjóst lagið.
Einhverju sinni er sagt, að þeim
hafi greint á um fjárframlög til
hersins og hafi Axel Oxenstjerne
talið ýms tormerki á því, að hægt
væri að fullnægja kröfum kon-
ungs í því efni. Á þá konungur
að hafa ávarpað ráðgjafa sinn
þessum orðum:
„Ef hitinn í mjer kveikti ekki
líf í yðrum kulda, þá stirnaði
þar alt og frysi“.
En Oxenstjerne svaraði:
„Ef kuldinn í mjer kældi eigi
þenna hita, þá væri yðar hátign
þegar brunnin".
Eða eitthvað var svarið á þessa
leið, ef jeg man rjett. Þessa er
getið í mannkynssögu Páls Mel-
sted, sem jeg las og lærði utanað,
er jeg lá í brjósthimnubólgunni
sumarið 1883. I þeirri legu of-
þreytti jeg mig víst á lestri, eða
að minsta kostí hefi jeg aldrei
verið samur maður eftir.
En svo jeg snói mjer aftur að
stjórnmálamönnum vorum, þá er
mjer það áhyggjuefni, hversu jeg
held að flokksmálin, og öll þessi
ábyrgðarlausa barátta um aukið
fylgi,' völd og peninga, spilli
þeim, geri þá að verri smönnum.
Þeir verða hver um sig ætíð að
vera við því búnir að geta stað-
ið fáliðaðir sannleikans megin, og
þnð geta menn því aðeins, að
þeir hafi varðveitt til þess tíma
hreinleika síns eigin hugarfars.
Annars geta þeir ekki barist til
hlítar fyrir neinum málstað.
Jeg hefi aldrei, og mun heldur
aldrei, geta fylgt Byron að máli,
er hann segir:
*
Sá, sem vil! drotna, hlýtur æ að
hlýða,
smjaðra og- smjúga og sitja um
sjerhvert færi —
og lifa á tómri lýgi.......
x.
Það er hægt að vera drengileg-
ur stjórnmálamaður, og það er
liægt að heyja drengilega stjórn-
málabaráttu.
En Byron var í hvívetna svo
harður, svo miskunnarlaus í dóm-
um sínum, þó hann væri jafn-
vel flestum öðrum skáldum vitr-
ari og meiri fagurfræðingur.
Mjer hefir samt altaf fundist
meira til um sænska stórskáldið
Tegner — og jeg lít svo á, að
hann hafi ort hverju skáldi bet-
ur, hugsað nákvæmar, og beitt
fyrir sjer meiri fagurfræðilegri
þekkingu í orðavali og stíl, en
nokkurt annað skáld, sem jeg
þekki. Og yfir ljóðum hans hvíl-
ir þessi seiðandi, þunglyndislegi
blær, sem byggir út hörkunni og
hefir bætandi áhrif á fólk.
Þegar jeg var unglingur og sat
yfir fje, eða fór einförum, hafði
jeg yndi af því að kyrja upp
og bera saman þýðingar á ljóð-
urn þessara tveggja skálda — og
mjer fanst jeg vaxa á því . . . .“
*
En blindi maðurinn við þjóð-
veginn brýtur heilann um ýmis-
legt annað en íslensk stjórnmál
og skáldskap. Hann kann mann-
kynssöguna utanbókar og talar
um viðburðarás hennar eins og
hann hafi sjálfur verið þátttak-
andi á hverjum tíma — og hann
hefir meðaumkvun með sumum
þjóðhöfðingjum liðinna alda, af
því honum finst söguritararnir
hafa hallað á þá, Haun talar um
Hómer, Sókrates, Sólon, Krösus og
Alexander mikla, og um grísku
goðafræðina, eins og gamall prest-
ur um biblíusögurnar. Hann tal-
ar um hrun hins rómverska heims
ríkis, um stjórnarbyltinguna
frönsku, um listastefnur fyr og
síðar, og um uppeldismál og trú-
inál — og áhrif þeirra á hvers-
dagslíf rnanna.
Sjerstaklega beinist hugur hans
nú að ráðgátum og hugarórum
spíritista um framhaldslíf og
sambandið milli þeirra, sem
eru horfnir okkar sjónum
cg þeirra, er lifa lífinu á
meðal okkar — því nú er
hann kominn á þann aldur, að
hugur hans beinist til hæða, yf-
ir þjóðveg þjóðmálanna og dæg-
urþjark lífsbaráttunnar. Nú veit
hann það fyrir, að hann á að
bera beinin við þjóðveginn — og
gleymast þar.
En sje það rjett að tala um ís-
lenska alþýðumentUn, sem eitt-
livert fágæti veraldarinnar, þá er
líka rjett að tala um Sören frá
Glaumbæjarseli, sem fágæti ís-
lenskrar alþýðumentunar.
Um daginn var borgarstjóran-
um í frönsku borginni Yersailles
bent á að í New York fylki í
Ameríku væri til lítill bær, sem
hjeti sama nafni, Versailles. Borg-
arstjóranum fanst það sjálfsögð
kurteisi að senda Versailles
í Ameríku kveðju í símskeyti. —
Daginn eftir fekk franski borgar-
stjórinn svohljóðandi símskeyti:
Bestu þakkir fyrir kveðjuna, Það
var reglulega gaman að heyra að
í yðar fagra landi er einnig borg
sem heitir Versailles.
*
Þegar enska hefðarfrúin Lady
Inverelyde og ameríski miljóna-
mæringurinn Hillmann hjeldu
brúðkaup sitt í Cannes á dögun-
um, var mikið um dýrðir. Brúð-
arskartið og alt sem því fylgdi
kostaði sem svarar 175 þúsund
krónum. Brúðguminn gaf konu
sinni í morgungjöf hálsmen úr
demöntum og platínu, og auk
þess sex franska kjölturakka.