Lesbók Morgunblaðsins - 10.10.1937, Blaðsíða 1

39. tölublað.
JllongttnMaifoiitf
Sunnudaginn 10. október 1937.
XII. árgangur.
ísnfoluarprrntsmiíjli h.f.
HVERNIG Á AÐ LESA
r ORNSÖGURNAR?
Eftir dr. Einar ()1. Sveinsson.
Erindi það, sem lijer fer á eftir, var flutt á námskeiði, sem
Norræna fjelagið hjelt vorið 1936 í Reykholti og á Langar-
vatni fyrir stúdenta af Nojðurlöndum, en síðan var það birt í
Nordi-k tidskrift for vétenskap, konst och inditstri. Morgun-
blaðið hefir óskað að flytja það leselidum sínum, og liefi jeg
því snarað því á íslensku og lagað það lítils háttar fvrir ís-
lenska lesendur.
I>að er ekki iaust við, að því
fylgi nokkurt hagræði að tala fyr-
ir lærðum áheyrendum. T. d. eins
o<r í þetta sinn. Hjer þarf ekkert
að hugsa um það, á hvaða tungu-
máli eigi að lesa íslensku fornsög-
urnaj:,. þvi að tilheyraudur mínir
lesa þær auðvitað á frummálinu.
íslensku. Þetta kemur sjer vel
fyrir ræðumanninn, því að ella
hefði hann komist í þann vanda,
að eiga að <refa ráð um það, hvaða
þýðingar sje best að nota. En það
hefði reynst erfitt. Einu sinui í
fyrudinni har je<r saman við
frumritin nokkrar af þýðinjrr.m
N. M. Petersens, o<r síðan hefi jeg
forðast þýðinjrar þessara bók-
menta eins o<r heitan eldinn. Nú
er það ekki ætlun mín að fara
hjer að tala illa um þennan ágæta
mann, sem unni svo heitt máli ojr
bókmentum norrænna þjóða og
vann svo mikið fyrir þær, til þess
er enn minni ástæða, þar sem ný-
lejra hafa verið miklar umræður
um þýðinjrar hans, ojr þær um-
ræður ollu því, að menn hófu út-
jráfu af uýrri danskri þýðinjru
sajrnanna ojr fóru þá eftir öðrum
mejrinrejrlum en hanu hafði jrert.
Þetta var í Danmörku, en hjá
i ðrum þjóðum liafa sömu vanda-
málin jrert vart við sijr, hvort sem
monn hafa rætt þau opinberlega
eða ekki. A þýðingunum, einkenn-
um þeirra og stefnu, má gjörla
sjá áhrif þau, sem söjrurnar hiifa
haft á menn, sem fengið hafa
mætnr á þeim: þannig hafa sög-
urnar, andi þeirra og einkenni
speglast í hugum Jiessara nlanna,
.Jeg er viss um, að þegar rætt er
um það, hvernig eigi að lesa þessi
rit, getr.r verið haganlegt að Jíta
á þessa ósviknu vitni-burði um
}>að, hvernig- síðari tíma menii frá
iiðrnm þjóðum hafa lesið Jiau.
Þegar við lesum sumar eldri
Jiýðingar (og reyndar líka stunar
þær yngri) skilst: okkitr, að sagna-
stíllinn hljóti að vera Jmnglama-
legur, óeðlilegúr, málið fvrnt.
Frummálið sýnir, að Jietta er alt
öðruví i. Að hann sje þungláma-
legur er mikið til ímvndun, að
hanu sje ónáttúrlegur er fullkom-
inn misskilningur. En Jiað er
hægt að benda á ýmislegt, sem
á Jiátt í þessari skoðun. í fyrsta
lagi hve frásögnin er oft fámál,
samanþjöppuð, kjarnyrt; þetta
eru eiginleikar, sem eiga sjer djúp^
ar rætur með norrænum Jijóðum,
ekki <íst sveitafólki. Það er eins
og í orðunum felist sprengiefni,
og slíkt getur verið þýðandanum
erfitt. I Öðru lagi er íslenska mik-
ið bevgingamál, og mönnum, sem
frá blautu barnsbeini hafa talað
mál með litlum beygingarending-
um, munu þykja beygingamálin
þung í togi. Islenskt skáld, sem
dvaldist um tíma þar sem latína
var töluð, sagði einu sinni við
mig: ,,Við íslendingar tölum lat-
ínu“. Það er meira en lítið satt
í þessum orðum. — Misskilning-
ur inargra útlendinga á stíl forn-
sagnanna stafar J)ó að töluverðu
leyti af því, að þýðendur hafa
oft verið að kalla tjóðraðir við
orðalag frummálsins, án J>ess }>eir
hafi gætt að, hvort orðalagið
liefði sama blæ í báðum málum.
8em dæmi má íiefna hinn mikla
breytileik í orðaröð, sem sögurit-