Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1937, Page 1
JfHorðímMaSsÍiws
40. tölublað. Sunnudag'inn 17. október 1937. XII. árgangur.
Jivemig
Þegar söguritarinn dvlst þann-
ig að tjaldabaki, er persónunum
niestmegnis lýst með því, að sagt
er frá orðuin og verkum, svip og
hreyfingum: Oft er þá aðferðin
eiuskonar mannjöfnuður, tvær
persónur leikast við, eða sagan
veitir færi á að sjá, hvernig tveir
eða fleiri menn bregðast við sama
atburði; með þessu kemur fram
einkennileg „afstæð“ persónulýs-
ing. Það er eins og höfundurinn
bregði birtu á persónurnar með
varpljósum úr öllum áttum. í
sögunum er. ekki fengist við að
rekja upp sálarástand manna, en
margir af höfundunum eru gæddir
mikilli mannþekkingu, og með
því að bregða upp myiuium af
einstökum atburðum, sem sýna,
hvað í persónunum býr, veita þeir
lesandanum færi á að skygnast
niður í hyldýpi sálarinnar.
.Teg skal nú leyfa mjer að
nefna dæmi úr Njáls sögu, þar
sein þessi „afstæða“ mannlýsing
kemur fram eins skýrt og verið
getur. Það er sagan af fjandskap
Bergþóru og Hallgerðar. Berg-
þóra hefir móðgað Hallgerði í
boðinu á Bergþólshvoli, þær fara
að senna, og endar með því, að
Gunnar og Hallgerður fara heim.
Hallgerður hyggur á hefnd, oa
þegar Gunnar og Njáll eru á al-
þingi, lætur hún drepa einn af
húskörlum Bergþóru og sendir
Gunnari síðau orð um það, iivað
gerst hafi. Gunnar fer til búðar
Njáls, segir honum vígið og sætt-
ist við hann. Næsta sumar fer á
á að íesa
fornsögurnar?
Síðari kafli af grein
dr. Einars Ól. Sveinssonar
!
❖
!
sömu leið, nema að það er þá
Bergþóra, sem veldur víginu, en
sættir verða á alþingi eins og
áður. Svo fer um stund.
Söguþráðurinn fylgir hjer, eins
og víða í Njálu, fastri skipun
með endurtekningu líkra atburða.
Það er grindin. En eins og ella í
þe>sari siigu er fylt út í þá grimd
*með grúa smáatvika úr daglegu
lífi, svo að frásögnin ber - hin
greinilegustu lífs-merki. En það
er mest um vert hjer, að við fá-
um að sjá hvernig fjöldamargar
persónur bregðast við svipuðum
atburðum, höfundurinn fer að líkt
og efnafræðiugur, og liann lield-
ur þessu áfram, þangað til við
þekkjúm þær allar saman. Og þá
veitum við einu athygli: Jiessar
persónur eru einstaklingar, ekki
tegundarmyndir, hver hefir sinn
andlitssvip. Það er vert að gefa
þessu gætur. .Teg gat hjer að
framan um hi, a klassisku eðlis-
þætti í sögunum: ró, skýrleik,
hófsemi, mætur á því, sem er
miðja vega milli öfganna — hjer
má sjá, til að vega upp á móti
þessu, skilning á einstaklings-
eðli og sjerkennum og mikla gáfu
til að lýsa þessu. Fornritin eru
sköpuð við samstarf margra and-
stæðra afla, samleik sem varð
samræmur. Sá sem vTII skíTja þau,
má ekki einblína á eitt þessara
afla, því að það sem mest veltur
á eru ekki þessi öfl í sjálfum sjer,
heldur hi-ð giftusamlega sam-tarf
þeirra.
Það er auðvelt að nefna mörg
dæmi þess, hvernig lítilsháttar
vangá í lestri getur spilt heilum
þáttum í sögum. Jeg skal nefna
eitt, tekið úr þýðingunum á
Njálu. Et'tir stuld Hallgerðar í
Kirkjubæ býður Gunnar fyrst Ot-
keli margskonar góð boð, en
Skammkell spillir fyrir með svik-
ráðum sínum, svo að Otkell stefn-
ir Gunnari. Gunnari og vinuni
hans tekst þó með harðfylgi að
ná sáttum á alþingi. Nokkru síð-
ar fer Otkell austur að Dal. Þeir
fjelagar ríða austur með Fljóts-
hlíð og fóru mikinn. Gunnar er
þá að sá á akri sínum, og lýtur
hann niður. Leið Otkels liggur
þar hjá, fara nú meira en Ot-
kell vildi. Hann hefir spora á
fótum sjer og hleypir neðan um
sáðlandið og sjer hvorugur ann-
an, Gunnar og Otkell. Og í því
er Gunnar stendur upp, ríður Ot-