Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1937, Blaðsíða 4
324
LISBÖK MORGTTNBLAÐSINS
Framtíðarskáldið
H. G. Wells
og framtíðin.
i.
Fyrir niiirgum áruni — það var
íUinarið 1!*08 — heimsótti ,je}r einu
sinni skáldið H. G. Wells, sem var
þá þefjar orðinn einn at' frægustu
rithöfundum á enska tungu. Yar
heimili hans eitt af þeim fe»urstu
sem jejr hefi sjeð. ríkmaunle<rt
var það o>r vel greinilegt, að árs-
tekjur húsbóndaus mundu skifta
tugum þúsunda eigi allfáum, en
]>að sem mjer fanst meira ttm, var
þó sá svipur yfir öllu, sein auð-
urinn einn nægir ekki til að skapa.
Var það auðsjeð, að Mr. Wells
mundi vera maður vel kveæntur,
því að það er, eins og kunnugt er,
einkum konan sem jvipinn setur
á lieimilið. Einnig úti við var fag-
urt um að lítast. Wells átti þá
heima >uður við Erinarsund; var
þar víðsýnt mjög yfir eina af
fjölförnustu skipaleiðum lieims,
og fanst mjer vel við eiga. að hið
mikla víðsæisskáld ætti heima á
slíkum stað.
II.
II. G. Wells varð sjötugur í
•haust sem leið og var hans þá
minst í blöðum og útvarpi um
alla jörð sem eins af mestu rit-
snillingum samtíðarinnar. Eru það
ótrúleg ósköp sem hann hefir rit-
að, og mun þar koma nokkuð til
greina hið góða heimili, en einnig
það hvernig hann er ættaður;
bæði faðir hans og afi höfðu verið
útiverumenn miklir, hafði annar
þeirra knattspyrnu að atvinnu, en
hinn garðyrkju. Mjer varð, þegar
jeg sá við hvernig ástæður Ijið
enska skáld lifði, hugsað til
tveggja annara ágætra snillinga,
I. P. .Tacobsens, sem er einn sá
maður er af mestri snild hefir rit-
að danska tungu, og Jónasar Hall-
grímssonar. Edvard Brandes hefir
í merkilegri bók um .Jacobsen lýst
íbúð hins mikla fegurðardýrk-
anda, og væri það oflof, að segja,
að hún hefði verið skrautlaus. En
á Jónas, sem ef til vill átti ekki
iiiimmiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Ettir Helga Péturss
iiimimimnmiiimmmmimiimiiiiiiiiiiiiiiimimmimiimii
sinn líka meðal samtíðarmanna
sinna, þarf varla að minnast í
sambandi við heimili; og af brjefi
hans til Jóns Sigurðssonar má sjá,
að haim átti stundum ekki fyrir
einföldustu máltíð matar. Ensk-
ar ástæður eru ekki alllítið ríf-
legri lieldur en þær sem hinn
íslenski og jafnvel hinn danski
snillingur áttu við að búa, en því
verður heldur ekki neitað, að
Wells hefir í besta lagi notfært
sjer hina betri aðstöðu sína. Wells
er náttúrufræðingur og skáld, eins
og þessir tveir snillingar sem jeg
nefndi, og var kennari hans hinn
ágæti dýrafræðingur og ritsnill-
ingur T. H. Huxley, afi þeirra
Aldous og Leonards Huxlev, sem
nú eru frægir. Er hinn síðarnefndi
dýrafræðingnr og liefir ásamt
skáldinu og svni hans G. P. Wells,
ritað mikla bók um líffræði, sem
heitir The Outline of Biology.
III.
Það sem laðqði mig að H. G.
Wells, var hversu víðsýnn hann
var og langsýnu., skáld gott og
orðsnjall ineð ágætum; neytti
hann og hið besta hinnar miklu
þekkingar sinnar í náttúrufræði.
Bókin sem fyrst gerði hann fræg-
an. Tímavjelin, liefði aldri rituð
verið, ef jarðfræðin liefði ekki
kent höfundinum að líta mjög
langt aftur í tímanu og skilja
hversu stórkostlegar breytingar
höfðu á hundruðum áraþúsunda
og miljónum orðið á lífinu á jörð-
inni. Nú reyndi hann á svo gáfu-
legan hátt, að athygli vakti víða
um lönd, að líta fram, og að vísu
er það helstefnuframvinda og hún
af mjög ferlegri tegund, sem hann
lýsir. Jeg ætla ekki að fara að
telja upp hin fjölmörgu rit Wells,
aðeins geta þeirra, sem helst hafa
^haft þýðingu fyrir mig. Er þar
H. G. Wells.
fvrst að nefna stutta ritgerð um
framtíð maimkynsins, sem kom í
náttúrufræðitímaritiuux ,,Nature“,
og jeg tel með því besta sem
Wells hefir ritað, lýkur hann þar
ináli sínu eitthvað á þá leið, að
maðurinn muni standa á jörðinni
eins og fótstalla og teygja sig
upp í stjörnuriiar, eða út á meðal
stjarnanna; en þó sýna hin önnur
rit höfundarins, að þarna er frem-
ur um að ræða skáldlegt orðtæki.
en að því liafi fylgt nokkur hugs-
ivn uin samband mannkyns vors
við íbúa stjarnanna. Annað rit,
sem mjer fanst s-jerstök ástæða til
að vera höfundinum þakklátur
fvrir, er framtíðarlýsing lians sú
er hann nefnir A modern Utop^a
og þar sein hann segir frá jarð-
stjörnu e.r sje í einhverju öðru
sólhverfi, en þó gagnlík vorri jörð
að öðru en því, að mannkynið þar
sje miklu lengra komið. Er sú bók
snildarverk mikið þó að hvergi
nærri jafnist hún að stórkostleg-
um og nýstárlegum hugsunum á
við framtíðarlýsingu mins virðu-
lega vinar próf. Macmillans
Browns, þá er hann nefnir Lim-
anora eða Framfaraeyjuna. Er
Wells skáld meira, en heimspek-
íngur ekki eins mikill og höfund-
ur Framfaraeyjunnar. Þá er skáld-
sagan Halkstjörnudagar, In the
days ot' the ('omet. þar sem jeg
hygg að Wells hafi náð hámarki
sínu og líklega er óhætt að telja
eina af allra bestu skáldsögum
sein til eru í bókmentum jarðar
vorrar. Y’irðist mjer ?að frásagn-
arvertr, að þó að jeg hafi eigi
allfáar ritgerðir um Wells lesið,
á ýmsum málum, þá hefi jeg í
FRAMH. Á BLS. 326.