Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1937, Blaðsíða 6

Framtíðarskáldið
H. G. Wells
og framtíðin.
334
eru staddir, þefrar námugöngin
lirynja saman o*r þeir iunilokast
í iðrum jarðar.
*
Hjer er saltvinslu lokið. L>e>si
mikli liellii* verður fyltur. Því
annars er liætt við að hann valdi
jarðsigi. Aður fyr.var ekki skeytt
um að koma í veg fyrir jarðsig í
uámnhvelfingarnar. Þá kom það
einu siniii fyrir, að grundvöllur-
inn undir heilu bæjarhverfi seig
niður og mannvirki eyðilögðust.
Síðan höldum við gegnum lága
ganga og komum á stað einn, þar
sein verið er að losa salt. Menn
viniia þar sainun tveir o<r tveir.
Þeir þafa vafknúinn bor. Borinn
vinnur ótrúlega fljótt á saltstein-
inum. Hann borar 1 metra á
mínútu. Síðan er gerð lítil spreng
ing til að losa saltið. Það er sett
á reuniband, er skilar því beint
á flutningavagna, er flytja það að
uppgöngu námunnar.
*
Nú segir leiðsögumaðurinn okk-
ur frá því, að hann ætli að sýna
okkur hátíðasal einn mikinn, sem
gerður hafi verið til minningar
um þá námumenn. sem fjellu í
heimsstyrjöldinni og sem farist
hafa í námunni af slysum. Sal-
urinn er mikil hvelfing, og eru
veggirnir með eðlilegum litum
saltlaganna. Stórt skeifulagað
borð er í miðju, og eru tilhöggn-
ir saltstöplar umhverfis í stað
stóla. Við setjumst á þá.
Á veggjunum eru þríarma ljósa
stjakar, en í öðrum enda hvelf-
ingarinnar er stór ræðustóll með
Þórsfánum sínum við hvora hlið.
Ljósin stafa á hið hvítdúkaða
borð. En þegar betur er að gætt
er dúkurinn ekki annað en mjall-
hvítt matarsalt. Gólfið er kainit-
mvlsna. er lætur undan við hvert
spor sem gengið er.
Er við höfum skoðað hátíða-
salinn snúum við aftur að flutn-
ingalestinni, sem flytur okkur á-
leiðis upp í dagsljósið aftur.
Rjett hjá námunni er stór kali-
verksmiðja, þar sem unnið er kali-
salt með meira kali-innihaldi en
kainitið hefir.
Alls eru framleidd 200—300
jniljónir kalisalta á ári.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
IV.
•Jeg hefi [)essa dagana verið
að lesa tvær bækur um menn, sem
jeg dáðist mikið að á æskuárum
mínuin — og dáist að enn, þó að
jeg sjái nú miklu betur en áður
eðlilegar og ólijákvæmilegar tak-
markanir þeirra — Darwin og
T. H. Huxley. Bók Darwins um
uppruna tegundanna hafði meiri
áhrif á hugsunarhátt manna en
ef til vill nokkur önnur bók, sem
út kom á öldinni sein leið. og T.
H. Huxley. hinn ágæti kennari H.
G. Wells, var einn af helstu stuðn-
ingsmönnum Darwins. Ef til vill
verður það til þess að gera ein-
hverjum liægara fyrir um að
treysta því, sem jeg segi, ef jeg
get þess, að jeg las bók Darwins
um uppruna tegundanna þegar
jeg var 17 ára, og hefi altaf síð-
an haft mikinn áhuga á því máli,
eins og raunar er sjálfsagt fyrir
jarðfræðing og þá einkum þann.
sem jafnframt hefir áhuga á því.
sem kallað hefir verið heimspeki
(filosofi). Náttúrufræðingurinn
Hingston, sem ritað hefir bókina
um Darwin, vekur athygli á
framfaralevsi framvindukenning-
arinnar frá því á dögum braut-
ryðjendanna. og segir, að þar sje
stórrn nvrra hugsana þörf, ef vel
eigi að vera. Mjer þykir ekki ó-
líklegt. að ef ritgerðir mínar væru
ekki eftir í-lending, heldur út-
lendau mann, þá mundu íslenskir
lærdómsmenn hafa veitt því eft-
irtekt, að einmitt í þeim ritgerð-
um er að finna þær hugsanir, sem
þarf til þess að koma framvindu-
kenningunni (evólútiónismanum)
fullkomlega á framfaraleið. Jeg
hefi bent á fullnægjandi skýringu
á upþruna lífsins hjer á jörðinni
og einnig á markmiðið, sem reynt
er að stefna að, á þann hátt, að
ekki verður efast um, að það er
rjett. Og jeg býst við. að ef menn
lesa erindi sem próf. Julían Hux-
ley, sonarsonur hins fræga sam-
Eftir dr, Helga Pjeturss
>»>»«»>♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦»♦♦»♦»»♦«
herja Darwins, flutti um fram-
vindukenninguua á þingi vísinda-
framfarafjelagsins breska s.l.
haust, þá muni þeir sjá, hversu
mikil þörf er á að gera sjer ljóst.
að framviudustefnurnar eru tvær,
önnur sú, sem jeg liefi með grísku
orði uefnt Dysexelixis, en á ís-
lensku helstefna, og hin sem jeg
nefni diexelixis eða lífstefnu, þar
sem rjett er stefnt, og öll fram-
vinda er til hins fullkomnara og
betra, eða sönn framför. Þegar
jeg var farinn að átta mig á þessu,
sá jeg, að eigi einungis hafði hjer
á jörðu verið um sannnefnda liel-
stefnusögu að ræða, heldur einn-
ig, að nú var komið að þeim tíma-
mótum, að aldrei höfðu önnur
eius verið í sögu jarðlífsins, og
að hætturnar, sem yfir vofðu,
mundu fara svo stórkostlega vax-
andi. að allar horfur væru á full-
komnum ósigri fyrir lífið hjer á
jörðu, ef ekki tækist, og það inn-
an skamms, að breyta framvind-
unni frá helstefnu til lífstefnu.
Sá jeg að mikils' mundi við þurfa,
ef mál mitt ætti að fá nokkurn
framgang, og þótti þungt fyrir.
Kom mjer þá í hug að smia mjer
til H. G. Wells um liðveislu, vissi
jeg að inikið mundi um hann
muna, svo náttúrufróður sem
hann var og ágætur ritsnillingar
og átti lesendur og aðdáendur
víðsvegar um allan hinn læsa
heim. Það var þó varla síður
skáldsins sjálfs vegna, sem jeg
hafði í hyggju að snúa mjer til
hans; vildi jeg launa honum
þannig, hvað bækur hans höfðu
verið mjer mikils virði, að fá
hann til að gerast meðeigandi í
þýðingarmiklum hugsunum og
uppgötvunum. Var mjer þetta því
ríkara í hug, sem mjer virtist