Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1937, Síða 6

366
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
„Hin dýpsta sjón
hún sýnist aldrei tveim“.
,.Hin dýpsta sjón, hún sýn-
ist aldrei tveim“. — E. B.
íldin gengur í torfum. Síld-
irnar sjá allar sama tak-
markið. Þær sjá ekki djúpt inn
að hjarta tilverunnar, þær sjá
allar hið eina og sama — æti
i-itt. — Þær eiga samleið. Það er
hópsál í síldinni.
Hjörðin er á beit. Grasbíturinn
á einnig sameiginlegt takmark —
æti sitt. Grasbíturinn lifir hóp-
lífi og hreyfist í hjörðúm.
Sjáandinn — ofurmenni andans,
maðurinn sem sjer lengra og
dýpra en fjöldinn, sjer inn að
hjarta tilverunnar, þolir að vera
einn. Hann leitar hinnar hljóðu
einveru, því hann sjer annað tak-
mark en fjöldinn.
Hinn andlega auðugi maður
getur jafnvel þolað efnalega ör-
birgð, hljóða- og slysalaust. And-
legi öreiginn æpir eins og svang-
ur krakki og gerir mikinn liávaða,
ef hann hefir ekki munninn full-
an. Andlegi öreiginn hræðist efna-
lega örbirgð.
Grunnfærni og „abnormalitet“
er skuggalegt tákn tímanna. í
ölju tilfinningalífi manna. sem
Jýtur að feng og nautnum, er of-
vöxtur. Þar ríkir ofmat á vissum
gæðum lífsins, en fullkomið uud-
irmat á hinum æðri verðmætum.
Það er kyrkingur í tilfinninga-
lífi manna og hugsun, sem snýr
■' ð hinum „dýpri“ rökum tilver-
unnar. ,
Æsingar og öfgar lióa sálun-
um samau 1 hópa, en í hópunum
ýmist "leyma menn að hugsa, eða
hugsa allir eins. í besta lagi verð
ur þar vfirborðsleg hugsun, ofur-
kapp og grunnfærni. Sjálfstæð
hugsun þreifar þar ekki fyrir sjer
eða kafar djúpt eftir binum leynd
’istu O'g máttugustu rökum lífs-
ins.
*
Síldartorfunum er ausið upp í
j:etum, af mannskepnunni, sem
hugsar. Hjörðin er einnig rekin
á sláturstaðinn, af manninum.
sem á hæfileikann til að hugsa.
— Sá sem ekki hugsar um ann-
að en æti sitt, eins og síldin, liugs
ar ekki um annað en að bjarga
lífi sínu, týnir því helst. — Hinn,
sem fórnar jafnvel lífi sínu, finn-
ur hið fullkomna og sanna líf.
Hópsálirnar æða að einu marki
— þessu, að fullnægja næringar-
hvötinni, að bjarga lífi sínu, en
týna því svo, verða andlega fá-
tækar, andlegur öreigalýður. En
andlegur öreigalýður kann ekki
fótum sínum forráð, heldur þeys-
ist áfram með ofsr-hraða og ofur-
kappi á braut sinni, uns árekst-
ur verður.
Andlega fátæk menning, sem
hefir undirmat á hinum sönnustu
verðmætum lífsins, en vfirmat á
liinum óæðri, veltir þjóðunum lát
í stríð. — Þannig týnir sá lífi
sínu, sem ákafast ætlar að bjarga
því.
I Ixöllu Babýlónar var veislu-
gleði. Þar höfðu sálirnar runnið
saman í eina rnikla hópsál. Ein-
vera var þar útilokuð, andi sjá-
andans átti þar ekkert griðland.
Þar sáu menn ekki langt, ekki lit
yfir barma vínkollunnar, ekki xit
fyrir veggi danssalsins. Þar sáu
menn stutt og vissu ekkert um
það, sem ,var í aðsigi, xxns dular-
fulla höndin ritaði á vegginn:
„Mene, tekel, úfarsin", — veg-
inn og ljettvægur fundinn.
Hvað ritar hönd tímans á
veisluveggi nautnasjúkrar og
öfgafullrar nútíma-menningar 1
Verður hún fundin ljettvæg?
Menn vilja komast hjá sárs-
auka, komast hjá áreynslu og
erfiði, komast hjá vöntJun og ó-
lxægindum, komast sem mest hjá
allri fyrirhöfn. Pjöldinn vill vera
einskonar brjóstbörn: horfa
spentur á kvikmynd, gleypa í sig
æsandi lesmál, hlusta á eitthvað,
sem fær menn til að gleyma sjer.
Menn xúlja hafa sem minst fyr-
ir lífinu, leggja lítið á sig, fá
mikið fyrir lítið, njóta en ekki
þjóna, fá en ekki gefa, og þannig
verða menn andlega volaðir og
fátækir og þola ekki fjelagsskap
sjálfs sín. Þá þola menn ekki að
vera einir, þeir verða að vera i
hópum — dansa eða fara í kröfu-
göngu.
Þetta er öld hóplífsins —
Hitlerisma, Fasisma, Kommúnisma
og trúarofstækis-isma. Menn
hreyfast í hópum, hugsa í hóp-
um og lifa í hópum. En — „hin
dýpsta sjón, hún sýnist aldrei
tveim“.
Hópsálar-menning á bágt með
að sjá Guð. — Engin furða. Hin
dýpsta sjón sjest ekki af hópum,
ekki einu sinni af tveim. Það er
aðeins hinn sjálfstæði andi, sem
hljóðleiki einverunnar lyftir til
hinna hæstu hæða, sem kafar í
djúpin og leitar að hinum dýpstu
rökum tilverunnar, — en hin
dýpsta sjóú er Guð.
Það fellur rylr á sálir manna,
sem æða áfram í hópum eftir hin-
um breiðu alfaraleiðumi fjöldans,
niðri á láglendinu. Sá, sem leitar
einverunnar, leitar vit frá alfara-
leiðum hóplífsins, út til fjallanna.
Hann laugar hjarta sitt og sálar-
sjón í hinu hreina og tæra and-
rúmslofti og hljóðleik þess hug-
ar. sem leitar Guðs — Jeitar á
hin dýpstu mið. Ekkert ryk
daprar þar sjón hans. — „Hinir
hjartahreinu sjá Guð“.
Hinir upprunalegu íbúar Ástr-
alíu eru alveg að deyja xit. Ný-
lega sendu 1814 manns af þessum
kynstofni bænaskrá til Bretakon-
ungs, þar sem þeir fara fram á
að gerðar, sjeu ráðstafanir til að
þjóðflokkur þeirra deyi ekki út.
Þar að auki vilja þeir fá full-
trúa inn í þingið.
*
— Loksins er jeg búin að finna
hattinn, sem jeg hefi verið að
leita að.
— Það var gott, góða mín, jeg
liefi nefnilega alls ekki ráð á því
að Ixaupa nýjan hatt handa þjer
niina.