Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1938, Page 4

356
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Um fru Kdtrínu Einarsdóttur, móð-
ur Einars skdlds Benediktssonar.
1 blaði á Akureyri birtist einu
sinni nafnlaust kvæði, sem
ort var til Friðriks' Jónssonar
bónda á Ytri-Bakka. er hann sraf
sveitungum sínum heilan hval.
Þetta kvæði er eftir Katrínu, móð-
ur Einars skálds Benediktssonar.
Frúin játaði fyrir mjer, að hún
væri höfundur kvæðisins.
Af því að ekki mun annað kvæð-
iskorn vera til eftir þessa flug-
gáfuðu, mælskukonu, þykii- rjett
að halda því á lofti, enda svo vel
kveðið, að það þolir dagsbirtuna.
Kvæðið sannar það sem Einar
segir um móður sína: „Þú prafst
mjer þinn sreng og boga“.
Kona hefir sagt mjer, að móðir
sín hafi verið á Bakka þeprar þetta
gerðist. Og hafi hún soðið hval
handa ferðamönnum meðan á hval-
skurði og útbýtingu hans stóð, til
saðningar mönnum sem sóttu á
hvalfjöruna.
Má af þessu sjá að hjónin á
Bakka voru hugulsöm og nærgæt-
in, eigi síður en höfðinglynd.
Þessi meðferð Friðriks á hvaln-
um er fögur til frásagnar, og
vegur vel á móti ýmsum hvalrek-
um, sem úlfúð og jafnvel mála-
ferli risu útaf.
Lítill bær á blásnum hóli stendur,
bóndinn heylaus ýtir fje um lend-
ur.
Fölleit finst þar beðja,
fátt mun hugann gleðja.
Brauðið vantar, börnin ung að
seðja.
Ilarðnar veður, hjörðin þyrfti
skýli,
hnípinn bóndi, líka kemst að býli.
Ondin eymdum þjáða
ekkert veit til ráða,
andvarp sendir upp til föður náða.
Bær er einn á bakka nærri sænum,
bygging prúð þar lýsir efnum
vænum
Búsæld, blessun lýða
byggir garðinn fríða,
als er gnægð, þó bresti veðurblíða.
Bólgin hrönu, með hafis ryðst að
sandi,
hrekur hvali tvo, að Bakkalandi.
Brá við bóndi valinn.
oesti drengur talinn.
Sveitarsnauðum sendir annan hval-
inn.
Konungslund í barmi bóndinn hef-
ur,
bragna' ei neinn svo stórmannlega
gefur.
Drottinn þekti drenginn,
dýra rjetti fenginn
honum, sem að aumur gleymdist
enginn.
Sæll ert þú, er safnar liimins auði,
sæll ert þú, er snauðan gæddir
brauði.
Svangir saðning hlakka,
senda kvakið þakka.
Drottinn launi, Friðrik bónda í
Bakka.
l’r því að jeg hefi nú leitt Katr-
ínu fram á sjónarsviðið, vil jeg
fara um hana fáeinum orðum til
fróðleiks og gamans. ■
Sigurður Guðmundsson, skóla-
meistari á Akureyri, getur þess
einhversstaðar á prenti, að frú
Katrín hafi talað „mjallhreina“
íslensku.
Þetta kvæði sannar ekki út af
fvrir sig þá umsögn, þó síðasta
vísan einkanlega sje allvel gerð.
Jeg kyntist frú Katrínu, og
hlýddi á málsnild hennar; sem var
fólgin að sumu leyti í tónlistar-
kynjuðum áherslum. Hún hafði að
vísu orðaval á hraðbergi, og ekki
vantaði hana gáfurnar til að und-
irbyggja orðavalið.
Katrín talaði gott alþýðumál, en
var að sjálfsögðu ólærð í mál-
fræði. Hún gat verið mjög neyð-
arleg í orðum, sem svo er kallað,
án þess að vera stórorð.
Jeg ætla nú að nefna dæmi þess
í samhengi við kvæðið, og læt hana
sjálfa segja frá:
„Þegar þetta kvæði kom út í
blaði á Akureyri. mætti jeg iun-
an veggja N. N. borgara í bænutn,
sem var áleitinn maður og háðsk-
ur, en ekki vel viti borinn. Hann
segir við mig: „Jeg trúi að þjer
sjeuð farnar að yrkja í blöðin, lof-
kvæði um Friðrik á Bakka“. Jeg
þóttist kenna háðkeim í röddinni.
Nvi var það svo um Friðrik, að
þó hann væri höfðingi, þótt.i hann
kvenhollur og skildist mjer svo
að borgarinn væri að stinga að
rnjer sneið“.
„Ekki hafið ])jer, frú Katrín,
orðið orðlaus?“, tnælti jeg.
Hún svaraði:
„Aðvitað reyndi jeg að bera
hönd fyrir höfuð mjer, en þjer
vitið, Guðmundur, hvað við kon-
urnar erum vanmátta. Jeg mælti:
Nei — og hún nefndi nafnið, jeg
kann ekki að vrkja; en ef jeg
hefði gáfurnar yðar — þá —
skyldi jeg yrkja kvæði“.
Málsnild Katrínar var að sumu
leyti fólgin í áherslum og hreim-
fegurð raddarinnar, og að sumu
leyti í orðavali.
Þegar jeg kyntist henni var Ein-
ar sonur hennar að stíga á bak
skáldfáki sínum, og sáu fáeinir
menn þá strax að þar var riddari
á ferðinni. Meðal annars voru þá
komnar út í Dagskrá snildarlegar
frásagnir sem „Hörður“ stóð und-
ir. T. d. Lax á færi, Utflutningur
hesta, ein um óveður sem gekk
yfir landið, stuttorðar snildarleg-
ar lýsingar, nokkurskonar andleg-
ar höggmvndir, íslenslcar eins og
stuðlabergið sjálft, skyldar Lón-
dröngum og Dyrhólaey.
Katrín mintist á þessar ritsiníð-
ar sonar síns við mig, og ljet þau
orð falla, að Einsi sinn, ætti besta
pennann, sem nú væri skrifandi í
landinu.
Jeg mintist á það við Einar að
„Harðar“-sögurnar í Dagskrá,
væru vel skrifaðar. Hann mælti
þá: „Þú ert svo að segja einn um
þann dóm, því allur þorri lesenda