Lesbók Morgunblaðsins - 20.10.1940, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
335
Bálstofur Eftir dr. med. O. C/aessen.
Framh. af bls. 331.
ákveðin í sambandi við Bálstof-
una. Þegar það er fengið, þarf
ekki að flytja lík af spítölum í
heimahús.
í líkgeymslu á nútíma bálstof-
um er hver kista höfð út af fyrir
sig, og er ekkert fráfælandi fyrir
aðstandendur við fyrirkomulagið.
Jeg skal geta þess, að á sumum
bálstofum erlendis er útbúið sjer-
stakt, lítið herbergi, sem er kælt
með kælivjelum og notað, ef lík
þarf að standa lengur uppi eu
ella, t. d. ef beðið er eftir að fjar
staddir vandamenn komi til að sjá
líkið, eða taka þátt í útförinni.
Jeg er sannfærður um, að Bál-
stofan mun þarna bæta úr sárri
þörf hjer í höfuðstaðnum, enda
er það sjálfsagður hlutur, að kista
verður tekin þar til geymslu, þótt,
jarðað kunni að verða síðar, en
ekki brent. Líka má benda á það,
að kveðjuathöfn getur alt eins
farið fram í kapellusal Bálstof-
unnar, þótt líkið verði á eftir flutt
til greftrunar. Bálstofan mun á-
reiðanlega með líkgeymslu sinni
leysa vanda allra bæjarbúa, bæði
þeirra, sem eru hlyntir bálförum,
og þeirra, sem heldur fella sig við
gamla lagið, að trúa betur jörð-
inni fyrir kistunni.
Útfararsiðir. Það er ekki nema
eðlilegt, að útfararsiðir sjeu eitt-
hvað ólíkir í ýmsum löndum. En
það eru vissar kröfur, sem ættu
að vera ófrávíkjanlegar. Útfarar-
siðir eiga að vera einfaldir og
prjállausir, og útförin á að vera
ódýr. Er þessum kröfum fullnægt
í höfuðstaðnum ? Það er fjarri því.
Menn vilja ekki horfast í augu
við það, sem líkamans bíður í
moldinni. Kistan er fínasta möblu-
smíði, en á þó ekki annað fyrir
sjer en að verpast moldu eða leir,
og standa kannske í vatni. Kistu-
verðið er margfalt á við það, sem
þyrfti að vera. Prýðilegar trje-
kistur, til bálfara, eru smíðaðar
í Danmörku fyrir 50 krónur.
í stað þess að hafa eina kveðju-
athöfn, eins og ætíð gerist í bál-
stofu, eru þær mi þrjár: Fyrst
húskveðja, svo í kirkju og loks í
kirkjugarði. Afleiðingin er, að
líkmönnum, söngmönnum og út-
fararstjóra þarf samanlagt að
borga talsverðar upphæðir, en
öll líkfylgdin eyðir miklum og ó-
þörfum tíma. Jarðarfarir — a. m.
k. í Reykjavík — eru því um-
stangsmiklar og svo kostnaðar-
samar, að það er fjarri öllu viti.
Það hefir mjög aukið fylgi bál-
faranna erlendis, að kostnaðurinn
er miklu minni en við greftranir.
Þessu hafa bálfarafjelögin áork-
að með því að koma á „standard“-
bálförum, fyrir fast verð. Þá fer
bálförin fram með sama sniði —
eins fyrir alla, alveg eins og les-
inn er sami handbókartextinn yf-
ir barni, sem skírt er, hver sem í
hlut á.
Þetta getur bálfarafjelag gert,
sem hefir yfir bálstofu að ráða. En
fyrir einstaklinga er varla hægt
að taka sig út úr og breyta þeim
óheppilegu venjum, sem nú eru
komnar á. Það verður verkefni
Bálfarafjelags íslands að gera út-
farirnar einfaldari og ódýrari í
framtíðinni — en þó með full-
komnum virðuleik og ræktarsemi
við hinn látna. En fyrir svo mann-
margan bæ, sem höfuðstaðinn, er
hjer um mikið fjárhagsmál að
ræða.
★
í vetur sem leið tók ríkisstjórn
íslands ákvörðun um, að fram-
vegis skyldu mestu menn þjóðar-
innar greftraðir á kostnað ríkis-
ins, og sem grafreitur var valinn
kirkjugarðurinn eða túnið á Þing-
völlum. í kirkjugarðinum þar
liggja kisturnar í vatni, en á tún-
inu vantar jarðveg ofan á hraun-
ið, til þess að þarna sje forsvar-
anlegur grafreitur. Þessi ákvörð-
un ber vott um, að lítil hugsun
liggi hjer á bak við.
Hvað gera Bretar í svona til-
felli? Þeir geyma merkustu sonu
þjóðarinnar í helgistaðnum West-
minster Abbey. En nú hefir verið
tekin sú ákvörðun, að fyrst verði
að brenna líkið, en duftkerið skuli
síðan varðveitast í Westminster
Abbey. Jeg vona, að íslensk
stjórnarvöld sjái sig um hönd, og
fari frekar að hætti Breta, heldur
en að hallast að úreltum greftrun-
arvenjum.
Árið 1915 flutti sendiherra
Sveinn Björnsson, sem þá var al-
þingismaður, frumvarp til laga á
Alþingi, um líkbrenslu, og var
það samþykt. En sendiherrann hef-
ir ætíð verið mesti áhugamaðuv
um, að bálfarir verði upp teknav
hjer á landi. Þetta þótti mikið ný-
mæli 1915, enda var þessi laga-
setning miklu frjálslyndari en
tíðkaðist annarsstaðar. Jeg hefi
oft sjeð þess getið í útlendum bál-
fararitum, að íslensku likbrenslu-
lögin væru mikil fyrirmynd.
í ár — 1940 — eiga þessi lög
25 ára afmæli — en bálstofan ev
enn ókomin.
Fyrir sex árum — 1934 — var
Bálfarafjelag íslands stofnað, til
þess að hrinda málinu áleiðis. Það
kann að þykja seinagangur á
framkvæmdum Bálfarafjelagsins.
En það er ekki hlaupið að því
að raska aldagömlum venjum —
eins og jarðarfarasiðunum.
Bálfaramennirnir íslensku vita,
að betur hefði mátt halda á mál-
inu. En þeir hafa þó upplýst þjóð-
ina æði mikið um þetta nútíma
menningarmál. Þeir hafa fengið
ákveðinn stað í höfuðstaðnum
undir bálstofu — það er á Sunnu-
hvolstúni, og þeir hafa fengið lof-
orð bæjarstjórnar og bæjarráðs
um, að bærinn leggi til þessa lóð
endurgjaldslaust. Þeir hafa fengið
því til vegar komið, að Ríkissjóð-
ur og Bæjarsjóður Reykjavíkuv
telja sjer skylt að styrkja bál-
stofubygging, á móti framlögum
prívatmanna. Fjelaginu hefir og
tekist að koma upp álitlegum vísi
að byggingarsjóði bálstofu.
Reynslan í öðrum löndum sýn-
ir undantekningarlítið, að nokkuð
mörg ár líða frá stofnun Bálfara-
fjelags og þangað til fyrsta Bál-
stofan kemst á fót.
Jeg hefi þá sterku trú og von,
að á íslandi þurfi ekki að bíða
nema fá ár enn eftir þessari menn-
ingarstofnun, sem jeg veit, að
mörgum verður kærkomin.
13. sept. 1940,