Lesbók Morgunblaðsins - 08.12.1940, Page 6

390
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Frostaveturinn 1880-1881
Haustið 1879 gerði hret um
veturnætur; var þá fje enn
víða um fjöll. Hret þetta stóð ekki
lengi. Úr því fram að jólaföstu
gerði öndvegistíð, en á jólaföst-
unni var logn og nokkurt frost,
og hjelufall svo mikið að hross
og fje stóð í kröfsum. Jón Jóns-
son, sem lengi bjó á Grund og í
Vesturhópshólum, var þá vinnu-
maður hjá Birni Sigvaldasyni á
Aðalbóli í Miðfirði. Fór Jón á
jólaföstunni tvær ferðir í eftir-
leitir fram heiðar, suður hraun og
alt í Jökulkrók. Fann hann um
sextíu fjár, þar á meðal fjögur
lömb frá Haukagili í Vatnsdal.
Ljet faðir minn sækja lömbin og
fóðraði þau um veturinn. Lömbin
voru feit og sælleg sem dilkar, en
fóðruðust illa.
Frostin hjeldust fram yfir nýár
1880 og alt til þrettánda. Þá fór
að gera dimmviðris-kaföld af
norðri og mikla snjókomu, en
aldrei veruleg hríðarveður. Hjelst
þessi veðrátta þar til þrjár vikur
af þorra og var komin botnlaus
ófærð. Þá hlánaði og rann snjór-
inn sundur sem hjela, og varð al-
autt upp á háfjöll alstaðar í Húna-
vatnssýslu og fje slept alstaðar
seint á góu. Var vetur þessi ein-
hver sá besti, sem jeg man eftir.
Seinnipart vetrar þessa sá jeg
fugla þá, er jeg hefi ekki sjeð
fyr nje síðar. Jeg var staddur
uppi á háfjallinu fyrir ofan Þór-
eyjarnúp og sá þá koma geysi-
stóran fuglahóp, líklega þeir hafi
skift þúsundum, fljúgandi í stefnu
frá Eiríksjökli. Fuglarnir flugu
fram hjá mjer með gargi miklu.
Þeir voru svartir á lit með ljós-
leita bringu, talsvert minni ei
hrafnar. Hópririnn stefndi norð-
vestur yfir fjajlið og hvarf mjer
þar. Mjer var sagt að þetfa mundu
hafa yerið fspreyskir hrafnar, en
þeir eru fásjeðir á NPi^urlandi.
Hvert þessi mikli fuglaskari hefir
haldið er mjer óljóst, jeg heyrð:
hvergi að þeirra hefði orðið vart
annarsstaðar.
Eftir Jón L. Hansson
Á sumardaginn fyrsta var búið
að vinna á túninu og það algrænt,
var þá einnig búið að bera tað í
hlaða. Á krossmessu var alment
smalað og fje rúið, það er náðist,
en fje komið víðsvegar um fjöll.
Hvítasunna var þá í fimtu viku
sumars.
Á hvítasunnumorgun var komið
norðan slyddukafald, sem hjelst
allan þann dag, og varð alhvítt
niður á láglendi. Var þá smalað
og látið inn riiið fje og óbornar
ær. Á annan var þokuloft og
dumbungsveður um .morguninn.
með norðan kalda, sem smáherti
er á daginn leið. Var á hádegi
kominn stórastormur og ljetti þá
til. Á hverjum degi frá því fram
um messur var ljettskýjað loft og
sólfar. rauk upp um sólaruppkomu
með norðan stórviðri, en logn á
nóttum og jörð hvít af hjelu á
hverjum morgni.
Um .Jónsmessu linaði næturfrost
og gerði áfall á nóttum, en þurt
veður með sólfari á daginn. Sú
korka, sem þá var komin í gras-
vöxt, var lengi að ná sjer. Gras-
spretta varð þó í meðallagi, en
sláttur byrjaði ekki fyr en tólf
til þrettán vikur af sumri. Var
um sumarið norðan kulda veðr-
átta og þurviðri, nýting heyja
ágæt og heyskapur í meðallagi.
Fje var um haustið óvanalega
vænt, en það er margreynt, að fje
safnar best holdum í köldum þur-
viðrasömum sumrum, þegar gras-
spretta er ekki mikil.
Haustið var kalt með mikilli
snjókomu, en allagði að í þriðju
viku vetrar og bvrjaði þá frosta-
veturinn alræmdi 1880—1881.
Voru þrjár hríðar ofboðslegar um
veturinn: Jólahríð, fjögra eða
fimm daga stórhríð; Fönixhylur-
inn á þorranum, og góiihríðin, sem
stóð látláust í' á'tta sólarhringa.
Var frost, veðu’rharka og fann-
koma afskaþlegt. t Fönixhvlnum
var veðrið svo mikið, að viða reif
af allan grassvörð, og voru mold-
arflög í túnum nörðan í móti.
Botnfrusu þá ár og lækir, og varð
sumstaðar að sækja vatn langai
leiðir í uppsprettur.
í jólahríðinni var Jóhannes
Sveinsson á ferð framan úr Mið-
firði, var hann að sækja tryppi.
Brast veðrið á hann á Miðfjarð-
arhálsi. Komst hann ekki lengra
en í hlíðina austan Miðfjarðar-
vatns, og varð þar að skilja trypp-
ið eftir í skjóli undir holti. Sjálf-
ur fór Jóhannes upp á háholtið
og hamaðist þar alla nóttina og
fram á hádegi daginn eftir, til að
halda á sjer hita. Þá rofaði til
svo hann sá bæinn á Neðra-Vatns-
horni og komst hann þangað heim
ókalinn og furðanlega hress. Var
þó brunafrost, en engir mælar þá
til. Þá bjó á Neðra- Vatnshorni
Þorgrímur Jónatansson, sem síðar
bjó lengi á Kárastöðum.
Jóhannes þessi viltist eitt sinn
úr göngum á TAÚdægru. Fór hann
að elta tvö lömb og komst með
þau niður í Stafholtstungur í
Borgarfirði. Skildi hann lömbin
eftir í Örnudal, en hjelt á stað
upp úr ÞA’erárhlíð, norður Hellis-
tungur, niður í Hrútafjörð og yfir
háls, og kom tímanlega rjettar-
daginn í Miðfjarðarrjett. Var
hann þrantseignr ofurhugi.
Frostaveturinn gætti jeg fjár
og kól mig á andliti á leið í fjár-
húsin, en úlnliðir og fætur voru
stokkbólgnir og blásvartir af frost
bólgu. því ómögulegt var að klæða
sig t.il hlítar, svo voru frostin bit-
ur. Var jeg og margir aðrir lengi
með svörtum kalsárum. Músagang-
ur var svo mikill að fje músátst
í húsum svo það varð að skera.
Suma daga urðu konur að liggja
í rúminu með börnin, til að halda
á þeim hita, því hörkufrost var
í baðstofunum, en engin tæki til
að hita þær upp. Mundi það þvkja
hörð aðbúð nú.
AðraT eins frosthörkur og þá
voru og veðurofsa hríðanna geta
vart neinir gert sjer hugmynd um,
aðrir en þeir er revndú. Frostin
Framh, á bls. 392.