Lesbók Morgunblaðsins - 13.07.1941, Blaðsíða 1

28. tölublað. Sunnudag-ur 13. júlí 1941. XVI. árgangur.
ItUaU
OSCAR CLAUSEN:
Arnes útileguþjófur
Frá Arnesi útileguþjóf er sagt
í þætti Gísla Konráðssonar*)
af Fjalla-Eyvindi, Höllu og fjelög-
um þeirra, en af því að Arnes er
eiginlega sögulegasta persónan í
þessu fjelagi, að Eyvindi undan-
skildum, er ekki úr vegi að segja
nokkuð sérstaklega frá honum.
Þáttur Gísla var að vísu gefin út
fyrir 25 árum, én á ljelegan pappír
og í svo litlu upplagi að hann er
nú svo að segja alveg ófáanlegur
og í fárra höndum. — Jóhann Sig-
urjónsson hefir gjört Arnesi góð
skil í hinu fræga leikriti sínu
Fjalla-Eyvindi og þá hefir Harald-
ur Björnsson leikari leikið Arnes
meistaralega vel í því leikriti. —
Mönnum er því eflaust forvitni á
því, að kynnast sjerstaklega lífi
þessa útlaga og skal því nokTiuð
sagt frá því hjer og aðallega
stuðst við fyrnefndan þátt Gísla
Konráðssonar. —
Arnes var Pálsson og ættaður af
Kjalarnesi og er sagt að foreldrar
hans hafi haft mikið dálæti á hon-
um í uppvextinum og alið hann
upp í eftirlæti, og ekkert vandað
um við hann þó að hann sýndi
varmensku og ójöfnuð á unglings-
árunum. Hann var þegar á unga
aldri hinn knálegasti maður og
»vo fóthvatur að fáir hestar tóku
hann á hlaupum, þó að þeir væru
*) Lbs. 1259 4to.
vel fljótir, en harðgeðja var hanu
og grimmur í skapi og fram úr
hófi fégjarn. — Þegar Arnes var
orðinn útileguþjófur var lýst eftir
honum á Alþingi 1756 ög er hon-
um þá lýst svo, að hann væri
smár vexti, smá- og snareygður,
með mjóa höku og lítið skarð í,
hálsgildur, með litla vörtu hár-
vaxna neðarlega á kinninni,
gjörnum á að brúka það orðtak
„karl minn“. En síðar er honum
lýst svo: „Lágur vexti, þrekinn,
kringluleitur, þó kinnbeinahár,
munn við hæfi, litla höku, snar
og dökkeygur, dökkur á háralit,
mælti við völu“. —
★
Þegar Arnes var um tvítugt er
sögð af honum fyrsta sagan, sem
lýsir frekju hans og yfirgangi. —
Það var eitt haustið, að bónda
nokkurn vantaði tvo sauði, sem
höfðu haldið sig, um sumarið, í
fjöllunum fyrir ofan Krísuvík.
Þegar svo bóndi frjetti þetta, fór
vonar um að ná sauðunum, hét
hann því að gefa þeim annan
sauðinn, sem næði þeim báðum.
Arnes fór þá að leita sauðanna og
fann þá, en átti við þá miklar elt-
ingar sunnan úr fjöllunum og
náði þeim loks í Mosfellsheiði.
Síðan fór hann með sauðina heim
til sín og slátraði þeim báðum. —
Þegar svo bóndi frjetti þetta, fór
hann að finna Arnes og heimtaði
af honum borgun fyrir annan
sauðinn, en Arnes neitaði harðlega,
þar sem þeir hefðu verið eigand-
anum tapaðir með öllu. Hann
kvaðst best kominn að þeim, þar
sem hann hefði mest fyrir þeim
haft, og eigandinn hefði enga
mannrænu haft til þess að ná
þeim og handsama. Ekki vildi
bóndi láta sjer þetta lynda og
kvaðst kæra Arnes, en þá hvarf
hann um stund af Kjalarnesinu og
fór austur í Fljótshlíð og varð þá
ekkert af sauðamálinu og fjell það
niður. Eftir þetta dvaldi Arnes á
ýmsum stöðum, en hafði hvergi
heimili, heldur var „laus í hylm-
ingu“ og er sagt að þá græddist
honum mikið fje, sem hann kom
mest í peninga, enda hafi hann
aldrei haft neina samvisku af því
hvernig hann aflaði þessa fjár. —
Eitt haustið var Arnes grunað-
ur um sauðaþjófnað og var það
fyrsti þjófnaðargrunurinn, sem á
hann fjell. Hann var sakaður um
að hafa stolið mókollóttri, geldri
á. Þetta mál komst í hendur yfir-
valdsins og var rannsakað, en
hvorki fullsannað sakleysi Arnes-
ar nje sekt hans, svo að hann yrði
tekinn fastur. Honum hefir samt
eflaust þótt sjer heppilegast að
hverfa úr byggðarlaginu um
stund, enda yfirgaf hann þá
Kjalarnesið og Mosfellssveitina og
fór, eins og áður getur, austur í