Lesbók Morgunblaðsins - 20.07.1941, Blaðsíða 4

244
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
OSCAR CLAUSEN:
Arnes útileguþjófur
Framh.
Þorkell bóndi í Sandvík var nú
fluttur til sýslumanns og yfir-,
hevrður. Hann meðgekk að hann
hefði haldið Arnes langa tíma
heima hjá sjer í Saltvík og tekið
við 18 ríkisdölum hjá honum, sem
hann hafði kevpt fyrir ýmsa hluti
vegna Arnesar, af mörgum mönn-
um. Þorkell hjelt því þó fram, að
hann hefði ekkert vitað um úti
legu Arnesar eða þjófnaði hans
og var sú staðhæfing Saltvíkur-
bóndans harla ótrúleg, enda sann
aðist það í hjeraði, að Þorsteinn
hafði farið með kaupskap þennan
fyrir Arnes, með mestu leynd. —
Þorkeli var líka dæmd þung refs
ing. Guðmundur sýslumaður
dæmdi hann til þess að verða
hýddur, bundinn við staur, brenni-
merktur sem hver annað þjófur,
og loks til þess að þrælka æfilangt
á hinu illræmda tugthúsi, Brimar-
hólmi í Kaupmannahöfn. — Þess
um harða dómi var þó skotið „til
konungsmildi" á Alþingi 1759 og
hafði það þær góðu afleiðingar,
að hans hátign konunginum, Frið-
rik V., þóknaðist allramildilegast
að breyta þrælkunarhegningu Þor-
kels bónda í fjesektir og slapp
hann þar við staurhýðingu, brenni
merkingu og hegningarhúsið „gegn
fjebótum ærnum“, eins og frá er
sagt hjá Gísla Konráðssyni. —
Það er næst frá Arnesi að segja,
að þegar Kjalnesingar höfðu tekið
hreysi hans og alla matbjörg, átti
hann ekkert sjer til munns að
bera nokkur næstu dægur og varð
því að svelta, því að nú þorði
hann ekki ofan í byggð til þess
að stela sjer til bjargar. Hann
flýði nú inn á Botnsheiði og ljet
þar fyrirberast nálægt svokallaðri
Skilmannagötu, sem liggur upp yf-
ir heiðina og ofan hjá Bakkakoti
í Skorradal, en þá var hann orð-
inn máttfarinn af hungri og skó-
laus. A heiðinni var dimm þoka,
en þá varð Arnes þar var við
mann á ferð. Honum þótti nú
tvent um að velja fyrir sig, nú
væri annaðhvort að duga eða drep-
ast. Hann herti upp hugann og
ákvað að ráðast á manninn um-
svifalaust og ræna hann og jafn-
vel drepa, ef þess þvrfti með, til
þess að ná í nesti hans. En svo
hafði maður þessi góð plögg með-
ferðis og freistuðu þau Arnesar,
sem var svo illa útbúinn. *— Ar-
nes sveif nú á manninn og heils-
uðust þeir með allri kurteisi og
sagðist hann heita Bergsteinn og
vera frá Bræðratungu í Biskups-
tungum, en Arnes laug til nafns
síns. Bergsteinn þessi var mesti
sæmdarmaður, greiðvikinn og ör
á fje við snauða menn. Honuin
þótti Arnes illa útbúinn og aum-
um, aumkvaði hann og gaf honum
mat að jeta. Arnes þáði matinn og
varð honum feginn eins og við
mátti búast. Svo gaf Bergsteinn
honum bæði sokka og skó, sern
hann hafði með sjer og síðan
skildu þeir og reið Bergsteinn leið-
ar sinnar. — Síðar sagði Arnes
frá því, að þarna hefði Bergsteinn
gjört á sjer mikið góðverk. —
★
Næstu mánuðina hjelt Arnes sig
í fjöjlunum og skrapp svo við og
við til byggðar til þess að stela
sjer til viðurværis, en stundum
flakkaði hann um sveitir, snýkj-
andi og laug þá til nafns sins. —
Það mun hafa verið veturinn eftir
þetta, að Arnes varð vart nyrst
í Húnavatnssýslu og er þessi saga
sögð þaðan. Gísli hjet maður
Helgason og bjó á Refsstöðum í
Laxárdal, sem er norðarlega í
Húnavatnssýslu, fyrir vestan
Reynistaðarfjöll. Sonur hans hjet
Jón, er síðar varð hreppstjóri og
bjó að ytra-Vallholti í Vallhólmi
í Skagafirði, merkur maður og
sannorður, og hefir hann sagt sög-
una, en hann var á unglingsárum
þegar hún gjörðist. — Það var á
jólaföstunni að Gísli á Refsstöðum
stóð yfir fje sínu og var hríðar-
veður á norðan. í baðstofunni á
Refsstöðum var kvenfólkið við
ullarvinnu, eins og þá var siður.
Það var í rökkrinu, að maður
klæddur síðhempu, alsnjóugur,
kom alt í einu inn á baðstofugólf-
ið, kastaði kveðju á fólkið og
baðst gistingar. Húsmóðirin varð
fvrir svörum og sagði: „Ekki get-
um við konurnar dregið þig út“
En svona svaraði hún kuldalega
vegna þess að henni þótti megn ó
kurteisi að ókunnugur maður gengi
inn í bæ. Komumaður sagði þá:
„Einhverntíma hefði jeg ekki ver-
ið dreginn út af fáum kvenvæfl-
um“. — Kvenfólkinu þótti hanu
vera nokkuð frekur og fasinikill.
Hann spurði nú hvort nokkur karl-
maður væri þar heima, en þær
sögðu að húsbóndinn stæði yfir
fje. í þessum svifum kom Gísli
bóndi og rak sauði sína í baðstof-
una, en í þá daga voru kindur oft
hafðar í öðrum enda baðstofunnar,
sem ekkert timburgólf var í. Með
Gísla var Jón sonur hans og svo
förumaður, sem Jón hjet og var
kallaður Vigguson. Var nú orðið
aldimmt og búið að kveikja, og
varð þeim Gísla og fjelögum hans
hverft við, er þeir sáu gestinn,
sem kominn var og fauk í hús-
bóndann. Hann bölvaði allhressi-
lega og spurði hver stæði þar fyrir
geldingum sínum, því erfiðlega
gekk að koma þeim inn. —
Þá baðst aðkomumaðurinn gist-
ingar, en húsbóndinn var stuttur
í spuna og kvaðst þó ekki hrekja
hann út í náttmyrkrið og illviðrið.
Síðan spurði gesturinn bónda
hvort-hann gæti ekki gefið sjer
bragð af tóbaki. Hann kvaðst
máske geta það og rjetti honum
mola, og eftir það fór allvel á
með þeim og spjölluðu þeir sam-
an um kvöldið. Aðkomumaðurinn