Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.1942, Page 1
JFflcrgMnMaí>sins
1. tölublað. Sunnudaginn 22. febrúar 1942. XVII. árgangur.
Ii*luia«rprentipUtJt h.f,
----------------------------------------------------------------------------S
Rabb um Brandstaðaannál
og hjeraðsfræði
Eftir Sigurð Guðmundsson, sk6la.meista.ra
um hjeruð landsins eru nú
komin í kapp bvert við ann-
að um að gefa út heimildir um
sögu sína, kanna sögu sína og
skrá sögu sína, minningar og
fræði. Eru Húnvetningar nú einn-
ig komnir af stað í þessar merki-
legu skreiðarferðir. Er nú þegar
farinn að sjást árangur af þessu
ferðalagi þeirra. Er það prentun
á svokölluðum Brandsstaðaannál
eftir Björn Bjarnason, bónda á
Brandsstöðum í Blöndudal. En
húnvetnskur fræði- og vísinda-
maður, ungur og efnilegur, Jón
Jóhannesson frá Hrísakoti, liefir
annast utgáfuna, og er hún
vafalaust vel af hendi leyst. Samt,
hygg jeg, að mörgum Húnvetn-
ingum og öðrum lesöndum, sem
komnir eru af húnvetnskum ætt-
um, hefði þótt mikill fengur í því,
ef útgefandi hefði rakið nokkru
gerr niðjatal ýmissa þeirra manna,
sem getur í árbókum Björns
bónda. Var og útgefandi prýði-
lega fallinn til að semja slíkar
ættartölur. Ekki verður íitgefanda-
samt ámælt fyrir þenna brest, því
að handrit og skilríki voru hon-
um eigi tiltæk, að jeg ætla, er
hann bjó annálinn undir prentun.
En nú kveður við í hverri ræðu
og hverjum runni, að hljuina beri
að íslensku þjóðerni, íslenskri
tungu og öllu, *em íslenskt er
Sigurður Guðmundsson.
(líklega þó ekki að því, sem telj-
ast verður skaðsamlegt í þjóðar-
fari voru og menningu). Engin
fræðigrein er þjóðlegri nje ís-
lenskari heldur en ættfræði. Og
þó að margir geri gys að ættar-
tölum og ættfræðingum, sem auð-
skilið er, virðist harla ólíklegt, að
það spilli nokkrum manni nje
þrengi samúð lians, að vita deili
á forfeðrum sínum og kjmsmönn-
um. Ekki þarf lengi að glingra
við ættfræði til að komast að
raun um, að stundum eigum vjer
ættingja, þár er oss varir sist.
Slík vitneskja kælir naumast þel
vort í þeirra garð, þótt eigi megi
búast við, að hún vinni krafta-
verk í eflingu samúðar og vinar-
þels.
Það var hvorki nýstárlegt uppá-
tæki nje frumlegt, er Björn bóndi
á Brandsstöðum tók að rita ár-
bækur. íslendingar hafa löngum
haft mætur á annálum og ann-
álagerð, eins og sú annálaruna,
sem Bókmentafjelagið hefir af
mikilli rausn hrest fjelaga sína á
mörg undanfarin ár, ber ósvikið
vitni um. En Björn bóndi er
merkilegur maður og gagnmerk-
ur sögumaður. Með vorri fræði-
hneigðu þjóð virðist hann fágæt-
lega hneigður til fræðistarfa og
ritstarfa. Hann ritar: „Þá jeg
fyrst fór að geta lesið, reyndi jeg
að klóra á lítil blöð, án allrar til-
sagnar, um veður og hvað annað,
er við bar og gert var daglega,
og liafði þess vegna slíkt lengi í
minni“. Og hann segir enn: „Fyr-
ir þessa aðferð mundi jeg öðrum
fremur, hvað við hafði borið lang-
an tíma, og gat aðgreint eina árs-
tíð frá annarri. Var því álitið, að
jeg hefði gott minni, en það var
þó ekki betra en í meðallagi".
Þessi húnvetnski fræðiþulur virð-
ist ekki liafa mikla tilhneiging til
að gera meixa úr sjer og hæfileik-
um sínum en vert er. En senni-
lega hefir hann brostið öll m*l-
ingatæki til að afla sjer vitneskju