Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.1942, Blaðsíða 12

23
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
Fann írinn Brendon
Ameríku fyrstur manna?
f tímaritinu „Parade" birt-
ist í sumar eftirfarandi smá-
grein. Hvort sagnfræðingar
taka mark á henni skal alveg
látið ósagt. En sje svo, þá er
hjer um að ræða keppinaut
við Leif hepna, um frægðina
af fundi Ameríku.
egar Columbus leit strendur
nýrrar heimsálfu 1492,
fann hann ekki Ameríku fyrstur
manna eins og miljónir manna
halda, — því að Ameríka hafði
þegar verið fundin mörgum öld-
um áður.
Ameríka fanst löngu áður en
Columbus fæddist. Sá, sem fann
hana, var fri og hjet Brendan,
Hann sigldi yfir hið ókortlagða
Atlantshaf og kom að landi þar,
sem við köllum Carolina. T. F.
Healy segir frá þessum furðu-
*lega landkönnuði og trúboða for-
tíðarinnar í ameríska blaðinu
„The American Mercury".
Fljótt á litið virðist frásögn
Hearly nokkuð fjarstæð og harla
ótrúleg. En þar eð Hearly kemur
með hverja staðreyndina á fætur
annari til sönnunar þeirrar stað-
hæfingar sinnar, að Brendan væri
sá, sem í raun og veru fann Ame-
ríku, þá fara menn að láta sjer
skiljast, að veraldarsagan hefir
ekki sagt nægilega frá fyrstu
heimsóknum hvítra manna til
stranda Ameríku.
Ævisaga Brendan fanst af til-
viljun í handriti sem kallað er
„The book of Hismore". Þessi
mikilvægu skjöl fundust í His-
more kastala í Waterford á Ir-
landi og lýsa Brendan sem manni,
sem óefað hefir verið uppi. Hann
var fæddur í Trake árið 484 og
dó 577, 93 ára gamall.
f handritinu segir frá ráðagerð-
um Brendans um ferðina yfir hið
úfna og dularfulla haf, sem kallað
er Atlantshaf. Hjer á eftir fer út-
dráttur úr frásögninni:
„Brendan hafði bygt þrjú stór
skip og hafði þrennar áraraðir í
hverju skipi, til þess að sigla yfir
hinar háværu öldur hins dásam-
lega en hræðilega, ólgandi hafs,
þar sem þeir sáu í djúpunum hin
rauðmyntu skrímsli sjávarins og
marga stóra hvali í vesturhöfun-
um.
Skipin voru úr traustum inn-
við og uxahúðum. Samskeyti og
saumar vandlega þjettuð og
tjörguð.
Brendan og fjelagar hans tóku
með sjer miklar birgðir, sem
nægðu handa þeim í 70 daga, og
svo olíu, til þess að bera á húð-
irnar, auk ýmissa nauðsynlegra
áhalda.
Á skipunum voru siglutrje, og
tilheyrandi reiðar.
Þeir stigu svo á skipsfjöl, og
er þeir höfðu fest seglin, hjeldu
þeir suður á bóginn.
Skipin voru stór og rúmgóð og
vel útbúin í langa sjóferð. Á þeim
var sextíu manna áhöfn, þar á
meðal smiðirnir, sem unnið höfðu
að byggingu skipanna.
Eftir margra daga siglingu, er
allar birgðir þeirra voru þrotnar,
komu þeir að landi, sem var ákaf-
lega hálent og klettótt, og með
háum og bröttum árbökkum.
Lækirnir komu úr hálendinu og
runnu niður í sjó. Þeir gátu
hvergi fundið lendingarstað, en
þeir þjáðust mjög af hungri og
þorsta. Þegar þeir höfðu siglt
meðfram þessu einkennilega
landi í þrjá daga, fundu þeir vík,
þar sem þeir gátu lent skipum
sínum.
Brendan var einn af þeim trú-
boðum, sem frland sendi til þess
að koma á kristni meðal heiðingja
erlendis. Er hann kom á land á
strönd Carolínu, lagði hann leið
sína til Ohio dalsins og hjelt því
næst áfram suður á bóginn. Hann
var meðal Indíána í Norður-Ame-
ríku um sjö ára skeið.
Meðan hann dvaldi í Ohio daln-
um komst hann í kynni við hina
fornu Indíána, sem kallaðir eru
Toltecs. Þeir fluttu síðar til
Mexico og þaðan til Mið-Ameríku.
Þegar Cortez, spánski ævin-
týramaðurinn, kom til Mexico í
gullleit hitti hann þar fyrir þessa
Toltecs. Þeir sögðu Cortez frá
„hvíta manninum", sem hafði
siglt þaðan burtu mörg hundruð
árum áður á vængjum, — áttu
þeir þá við seglin — eins og not-
að var á spönsku skipunum. Indí-
ánarnir köluðu hann Qultzalcoatl.
Þetta var frlendingurinn Brend-
an.
Á landsbókasafninu í París er
til ágrip á latnesku um ævintýri
Brendans, sem nefnist „Sigling
Brendans". Arabar þektu söguna
og svo virðist sem sagan um ferð-
ir Sinbads sje bygð á henni. Spán-
verjar og Portúgalsmenn vissu
einnig um Brendan.
Sagt er, að Columbus hafi
frjett um ferð Brendans til Ame-
ríku og í raun og veru farið til
Galway á írlandi til þess að afla
sjer frekari upplýsinga um hana.
Þegar Portúgalsmenn afsöluðu
sjer rjettindunum á Kanaríeyj-
um í hendur Spánverjum, þá fjall
aði ein grein samningsins urn
„Brendan“-eyjuna, landið, sem er
ekki enn kannað.
Sagan um Brendan er hulin í
þoku fortíðarinnar og sagnfræð-
ingamir virðast flestir hafa virt
hana að vettugi. Það er samt á-
kaflega eftirtektarverður þáttur
í landafundasögunni og írska
þjóðin heldur því fram, — eins og
Bealy bendir á — að þetta hafi
verið fyrsta ferðin, sem farin var
yfir Atlantshaf og sagan um
landafund hans, er hún breiddist
út um Evrópu, hafi leitt til seinni
landafunda".