Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1942, Blaðsíða 6

102
hverflyndi og táldrægni. Jeg veit
eigi, hvort Hallgrímur tekur
dylgjurnar um konur eftir höf-
undi Hávamála, eða hann hefir
átt um sárt að binda í sambúð-
inni við Guðríði. Hvernig sem
þessu er háttað, munu karlmenn
hafa verið hverflyndir í ástamál-
um eigi síður en konur. Fjöllynd-
ur var Salómon konungur og
Harún kalífi, svo að þeim fórst
ekki að ámæla kvenþjóðinni. Það
sannast enn sem áður fyrr, að
hægra er að kenna heilræðin en
halda þau. Þetta er þó ekki sneið
til Hallgrims, þó að hann kunni
að hafa haft sömu sögu að segja,
sem Benedikt sýslumaður Sveins-
son, faðir Einars skálds: ,,Því
meiri hæfileikar, því meiri breysk
leiki“.
ÞJÓFAR OG LYGARAR.
Þá kem jeg að síðara hluta
kvæðisins.
Knör skal köðlum strengja,
klippa skinn til þvengja,
í stormi landtóg lengja,
ljá í smiðju dengja,
róg ósannan rengja,
rúman skó vel þvengja,
þjófa hátt upp hengja,
húð af lýgnum flengja.
Meistari Jón segir: „Líðanlegri
er þjófurinn en lygarinn, en þó
munu báðir ógæfuna hreppa“.
Hallgrímur tekur hart á þess-
um veslingum og vill enga misk-
unn sýna þeim. Þá var sú sið-
venja, að beita refsivöndum við
þá menn, sem brutu lögin. Refs-
ingarnar áttu að ógna mönnun-
um, svo að þeir hikuðu við að
fremja glæpi. Á hinn bóginn áttu
refsingarnar að knýja syndara
til iðrunar og afturhvarfs, svo að
þeir gætu orðið sáluhólpnir. Hall-
grímur mun hafa verið sonur
sinnar tíðar í þessum skoðunum.
Annars er þess að gæta, að ör-
skamt er öfganna milli á refsi-
málasviðinu. Hjer í landi voru á
liðnum öldum menn og konur líf-
látin fyrir litlar sakir. Nú er
rjettarmeðvitund þjóðar vorrar
orðin að meinhægri, kollhúfu-
klæddri linkind, sem kveður upp
skilyrðisbundna dóma yfir þeim
glæpamönnum, sem Hallgrímur
vildi að hýddir væru eða hengd-
ir. En menn, sem dæmdir eru skil
yrðislaust fyrir stórþjófnað eða
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
banatilræði við meinlausa menn,
eru látnir ganga lausir svo lengi,
að sök og dómur fyrnist og fell-
ur í gleymsku. Hallgrímur og
meistari Jón ráku „guðs rjettar“
með aðstoð heilagrar reiði. Stór-
brotnir gáfumenn gera miklar
kröfur til þeirra, sem ávarpaðir
eru. Þeir kunna ekki að tala í
hálfum hljóðum, af því að þeim
er mikið niðri fyrir.
HITTIR í MARK.
Brákast skip á skeri,
skeður það oft í veri,
hætt er glæru gleri,
þó gætinn maður beri,
í myrkri margur sneri
mjög af brautu þveri,
gagn trú’ jeg lítið geri
glampi af ljósri meri.
„Hallgrímur er hniginn, sá inn
frægi“ — svo kvað Bólu-Hjálm-
ar. Þessi leiftrandi setning um
ljósa meri verður varla yfirstig-
in. En ekki ætla jeg að túlka
hana, því þá mundi jeg koma við
mörg kaun, sem eru viðkvæm.
Reiðarþruman, sem felst í glamp
anum — þ. e. a. s. í umsögninni
um glampann af ljósu merinni —
sú þruma færir oss heim sanninn
um það, að samtíðarfólk Hall-
gríms hafði ástæðu til að trúa
því, að hann gæti drepið bitvarg
með ákvæðavísu — þ. e. a. s. eld-
ingu hugans, þegar hann beitti
andlegum krafti.
Eitt þóknast mjer ekki:
ef upp fer skör 1 bekki . . .
Nærri má geta. Höfðinglþgur
hugsunarháttur telur fótaskörina
eiga heima á pailinum, gólfinu.
Þar er henni markaður bás, eða
ætti það að vera. En skörin var
áleitin við bekkinn á Hallgrímstíð
og er þó miklu áleitnari nú en þá.
Lýðskrumarar vorra dægra sýna
það og sanna, hve skörin nauðg-
ar bekknum og brýtur hann und-
ir sig, bæði með undirferli og
áhlaupum.
Þeir fá helst sem hóa
hása rödd og mjóa.
Þarna hefir Hallgrímur háv-
aðamennina að skotspæni. Speki-
maður er oftast andhverfur há-
reysti og treystir betur .athygli
en upphrópun. Maður, sem býr
afskektur, venst við að vinna í
kyrþey, líkamleg störf og andleg,
og sættir sig við einrúmið, metur
það meira en glaumbæinn og
gildaskálann.
Þeir, sem hóa þannig að rödd-
in verður mjó og hás, eru að vísu
hávaðamenn. Það veit Hallgrím-
ur, sem er fróður í fornum vís-
indum. Hann veit og, að þagnar-
gildi er fagurt orð og mikillar
þýðingar. — Gildi þagnar getur
táknað mikilvægi þagnar og einn-
ig þýtt gleði, eða veislu þá, sem
þögnin á undir sjer. Hallgrímur
þurfti eigi að fara í grafgötur til
þess að finna fulltrúa þagnar-
gildis. Hann var einn þeirra, því
að djúpúðug og háfleyg skáld
skapa afrek sín í þögn og þolin-
mæði. Á hinn bóginn má nefna
sagnaritara vora, sem unnu þeim
í kyr þey — svo fráhverfir háv-
aða — að þeir sögðu ekki til
nafna sinna. Sú hljedrægni
klæddi æskilegan metnað í dular-
gerfi, og er þá feluleikur fram-
inn inn í forsælu, þegar fulltrúa1'
snildarinnar fela sig, eins og
skaparinn sjálfur, bak við „tím-
ans tjald“.
Hallgrímur varar við því í
þessu kvæði að byggja hús í þjóð
leið. Ekki mundi sú viðvörun
stafa af ógestrisnu. Hitt mun
heldur sanni nær, að hann hafi
kosið hverjum húsráðanda til
handa tækifæri til að njóta þagn-
ar og kyrðar og þeirrar heimilis-
helgi, sem truflast í þjóðbraut.
Hann varar einnig við því, að
byggja hús sitt þar sem hallfleytt
er. Skáld, sem lifði — að líkind-
um — áður en Hallgrímur fædd-
ist, líkir vandræðaástæðum elsk-
enda við hús, sem stendur á brött
um stað. Þar er ef til vill um mein
bugaást að tefla. Grímubúna
skáldið kveður:
Svo er okkar
ást í milli,
sem hús standi
halt í brekku,
svigni súlur,
sjatni veggir,
sje vanviðað,
völdum bæði.
Vera má, að Hallgrímur hafi
haft þetta frábærlega vel kveðna
erindi í huga, þegar hann varar
við að byggja hús í bratta. Hann
gat líka haft í huga dæmisöguna
um húsbyggingu á bjargi.
Niðurl. næst.