Lesbók Morgunblaðsins - 12.04.1942, Blaðsíða 4

116
LESBÖK M0RGUNBLAÐSIN8
SAMHENDUR
HALLGRÍMS PJETURSSONAR
Niðurl.
LÚINN GRANNI.
Mikið hefir verið skáldað um
förumenn og húsganga nýlega og
má svo kalla, að þeir sjeu bornir
á skildi og í skauti inn í fyrir-
heitna landið. Hallgrímur Pjet-
ursson afgreiðir þá með tveim
Ijóðlínum í Samhendum:
Leið er lúnum granna
letin húsganganna.
Þessar ljóðlínur urðu þess vald
andi, að jeg samdi þessa grein.
Hallgrímur hittir naglana á höf-
uðin svo meistaralega, að ekki
verður betra kosið.
Lúinn granni, — mundi hann
vera annar en nábúi, þ. e. stall-
bróðir Hallgríms bónda í Saur-
bæ? Og Hallgrímur er samþykk-
ur grannanum Honum er leið leti
húsgangsins, m. a. fyrir þá sök,
að granninn yfirvinnur letihneigð
ina með ástundurrog elju, sem er
lífsnauðsyn manndóms og mann-
rænu.
Granninn lítur svo á málefnin,
að húsgangurinn gæti spjarað
sig, ef hann herti sig, og bljesi
sjer í brjóst sómatilfinningu. Mál
efni verða ekki rökrædd í kvæð-
um til neinna muna. Hallgrímur
freistar ekki þess í Samhendum.
Vera má að hann hafi í einrúmi
gert greinarmun á húsgöngum,
sem höfðu burði til áreynslu, og
vergangsmönnum, sem árgallar
komu á kaldan klaka. Umrenn-
inga má að vísu draga í sauðadilk
og hafra, eftir því sem högum
þeirra er háttað — eða var hátt-
að.
Mönnum, sem herða að sjer og
sínum með slitvinnu og sparsemi,
í þeim vændum að verða bjarg-
álna, er síst láandi ýmugustur á
umrenningum, sem gengu ofan á
bændum, heimtufrekir og þver-
úðugir, sumir leiknir í iðkun
óknytta.
Gera má ráð fyrir, að Hall-
grímur Pjetursson hafi þekt af
eigin raun líkamlegan lúa. Munn-
Eftir GUÐMUMD
mælasaga hermir, að eitt sinn
kæmi vermaður síðla dags að
Saurbæ, með hest og hafurtask á
klárnum, hafi hitt mann á hlað-
inu og beðið hann að skila til hús-
ráðanda, að hann bæðist gisting-
ar. Heimamaður var í vosklæð-
um og hugði gesturinn, að þar
væri húskarl. Hann kvað gisting
mundi heimil, og bauðst til að
taka við hestinum. Gesturinn
varð þvP'boði feginn og tók fögg-
urnar af klárnum og mælti:
„Hjer hefi jeg mötuna mína og
ef þú gerir vel við hestinn minn,
skal jeg í kvöld stinga upp í hel-
vítis' kjaftinn á þjer hangikjöts-
langlegg". Heimamaður vísaði
gestinum til baðstofu, og hvarf
svo til útiverka. En þegar hann
kom inn síðar, komst gesturinn
að raun um, að það var húsbónd-
inn, klerkurinn og skáldið Hall-
grímur Pjetursson, sem hann
hafði gert sjer dælt ’við á hlað-
inu. Búningurinn hafði vilt gest-
inn — verkamannsgerfið. Sagan
hermir, að vermaðurinn hafi beð-
ið klerkinn afsökunar og staðið
við orð sín um að gæða Hallgrími
á hangikjötinu. Hann á að hafa
þegið boðið, með þeim ummæl-
um, að sjer hæfði ekki stórlæti.
Þessi ummæli gætu verið til
marks um það, að Hallgrímur
hafi gengið til slarkverka. Sig-
urður prófastur faðir Jóns for-
seta var formaður á fiskibát. Og
svo mætti lengi telja klerka, sem
unnu sig lúna.
Það er og á hinu leitinu lúa-
starf, að semja listaverk. Því að-
eins er mögulegt að það verði
mikils virði, að höfundur þess
dragi af sjer sljenið, leggi sig í
bleyti, neyti allra krafta og beiti
ástundun og þolinmæði. Hann má
ekki hirða um þreytu nje lúa, ef
hann ætlar sjer að verða sigur-
vegari.
FRIÐJÓHSSOU
GÓÐUR SNJÓR
OG VONDUR.
í þessu kvæði varar Hallgrím-
ur við: ,,á heiði gista“. Mundi
hann hafa sjeð fyrir mannskað-
ana á Fjallabaksvegi og á Kjal-
vegi (Reynistaðabræðra) ? Hver
veit. Tímarnir eru breytingum
háðir, eða mennirnir rjettara
sagt. Nú sækir „stórhugur" þjóð-
ar vorrar upp á öræfaauðnir, og
eru þær þó heiðunum hættulegri.
Það bar við nýlega, að tveir
drengir og ein snót þutu upp á
reginauðnir, til þess að skoða
„vetrarsólhvörf á Kjalvegi".
Þessir framverðir fullhuga-
mensku fengu á leið sinni klof-
djúpan snjó, eða þó enn dýpri.
En sæluhús svokallað barg lífi
þessarar þrenningar. Nærri má
geta, að sólhvörf verða eigi sjeð
á Kjalvegi, nema teikn verði á
himni og þó fyrst og fremst á sjó
og landi — þau tákn og stór-
merki, að vindar allra átta kring-
um ísland sofi dægrum saman,
heiðríkja drotni yfir landinu og
fært sje ferðamönnum um öræf-
in. — Þeir skelfilegu viðburðir,
sem gerðust á Kjalvegi, þegar
Reynistaðabræður urðu þar úti,
valda því, að andlegir ættingjar
Hallgríms Pjeturssonar verða
eigi uppnumdir í sjöunda himin
á Kjalvegi, þó að þeir sjeu gintir
þangað í bláasta skammdegi með
fagurgala, þegar þar er ,,mikill
og góður snjór“.
Svo var nú að orði komist um
„bungótta fjalfellu af bláhvítri
mjöll“ í útvarpinu, meðan jeg er
að rita þessa grein. Sá „góði“
snjór var að bjóða skíðadrengj-
um til sín, norður að Isafirði.
Ætli Hornstrendingar geti gef
ið snjónum þann vitnisburð, að
hann sje „mikill og góður“? Eða
bændur á Snæfjallaströnd og íbú-
ar Jökulfjarða? Þegar Rié hinn