Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1942, Qupperneq 7

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
127
Ljósin á L/ósafossi
Skýring á hinu rjetta nafni
Morgunblaðið 25. febr. og 15.
*• og 25. mars 1942 hafa nokkr-
ir ritfærir menn og málfróðir
skrifað um það, hvernig nafnið
Ljósafoss sje til orðið, og hafa
sumir þeirra fullyrt, að nafnið
stafi af því, hversu bjartur hann
sje eða hvítur, og leitast þeir svo
við að rökstyðja málfræðilega sín-
ar fullyrðingar, enda þótt lesend-
urnir hafi verið í nokkrum vafa,
meðal annars vegna þess, að Ljósa-
foss var hvorki hvítari nje bjart-
ari en aðrir fossar á landi hjer
með svipuðu viðhorfi við sól og
legu o. s. frv. Nú sje það fjarri
mjer að deila á nokkurn mann í
þessum efnum, því málfræðingur
er jeg ekki. Þó er það vegna þess-
ara skrifa, að jeg get ekki stilt
mig um að segja hjer nokkuð frá
kynnum mínum af Ljósafossi.
Það var árið 1900—1902 að jeg
var til heimilis að Syðri Brú í
Grímsnesi, sem er næsti bær við
Ljósafoss. Jeg er fæddur 1880 og
var því um og yfir tvítugt þessi
árin. Vegna smalamensku átti jeg
margar göngur fram hjá Ljósa-
fossi, sumar þarfar, sumar óþarf-
ar, því mjer fanst mikið til um
mikilleik og fegurð fossanna
þriggja, sem þarna falla með
stuttu millibili. Nöfn neðri foss-
anna tveggja, írufoss og Kistu-
foss fanst mjer skýra sig sjálf.
Hitt var mjer ráðgáta, hversu
nafnið Ljósafoss væri til orðið, en
eftir þriggja ára dvöl flutti jeg
burt af þessum slóðum, án þess að
fá þeirri spurningunni svarað.
Svo er það 33 árum síðar, þ. e.
1935, þá er jeg einn þeirra manna,
sem farnir voru að vinna að und-
irbúningi virkjunarinnar við
Ljósafoss. Þegar 'hjer er komið
sögu er að engu leyti farið að
breyta fossinum. Það er komið
fram í september. Það er sunnu-
dagur. Meiri hluti verkamanna
hafði farið heim kvöldið áður,
svo sem venja var, nokkrir voru
eftir, þeirra á meðal jeg. Fjelagar
mínir eyddu deginum á ýmsa
vegu, sváfu, spiluðu, tefldu o. s.
frv. Klukkan 4—5 eftir miðdag
gekk jeg einn saman niður að
Sogi, kaus mjer stað á árbakltan-
um, hjer um bil 20 metrum neðar
en stöðvarhúsið stendur nú. Það
var suðvestan hryðjuveður. Dökk-
ir skúraflókar' risu hátt yfir
Henglinum og IGi’afningsfjöllum,
einnig frá suðurströndinni inn yfir
Flóann alt til fjalla. Vindur stóð
af Skálafelli, og mun vindhrað-
inn hafa verið 6 stig. í suðvest-
urátt var breitt rof í skýjaþykn-
ið, svo að sólin, sem orðin var lágt
á lofti, náði að skína óhindrað á
Ljósafoss og umhverfi hans. Eins
og svo oft áður b indi jeg augum
mínum upp til fossins, og sjá:
Efst við lárjettan vatnsflötinn, í
brún þeirri, sem vatnið byrjar
að falla, hafði stormurinn þau á-
hrif, að hann myndar eina röð af
smá-spírum þvert yfir fossinn,
ýmist lóðrjettum, eða lítið eitt
hallandi undan vindi. Spírur þess-
ar virtust mjer vera þriggja til
sex þumlunga háar, og að gildleika
5—7 millimetrar, en efst á hverri
spíru er bjart ljós, ýmist hvítt,
eða bláhvítt ljós. Ljós þessi voru
nokkru gildari en venjuleg kerta-
ljós, en um leið nokkru styttri.
Eftir fossbrúninni vil jeg halda,
að ljós þessi hafi verið 30—50 að
tölu, en óhægt var að telja þau,
vegna þess að vindurinn, sem stóð
skáhalt á fossinn, eins og
kastaði ljósunum við og við, fáum
eða mörgum í einu, upp á við, í
boga, þar til þau fjellu á lág-
rjettan vatnsflötinn fyrir ofan, og
voru þá um leið horfin. En um
leið og hvert ljós sloknaði þannig,
myndaðist annað nýtt á hverjum
stað. Þó voru þau misjafnlega
mörg á hverju augnabliki,. og
færðust nokkuð til, alt vegna
þeirra verkana, er vindmagnið
hafði á þau í hvert skifti, að því
er mjer virtist. Þegar hjer var
komið sögu dró snögglega ský fyr-
ir sólina, sem svo glatt hafði skin-
ið á fossinn meðan sýn þessi stóð
yfir, og um leið voru öll ljós horf-
in. Þá leit jeg á klukkuna og
höfðu þá liðið 20—25 mínútur frá
því jeg sá ljósin á Ljósafossi
fyrsta og síðasta sjnni.
Lýsing mín á þessu fyrirbrigði
er því miður' ófullkomin, saman-
borið við þá fegurð, sem hjer var
irm að ræða, því sýn þessi er mjer
ógleymanleg æ síðan. Og lakast
þótti mjer þá, og síðan, að vera
einn um sýn þessa. Því er það, að
jeg hefi ekkert annað en sam-
visku mína að .veði fyrir því, að
hjer sje rjett frá skýrt að öllu
leyti.
Þó jeg nú væri einn um að sjá
þessi umgetnu ljós að þessu sinni,
vil jeg að lokum álykta, að hinn
glöggskygni nafngefandi Ljósa-
foss, hver svo sem hann hefir ver-
ið)hafi einnig í gegnum veðurfar
landnámsáranna fengið svipað
tækifæri og jeg, til að gefa foss-
inum það nafn, er kynslóðir lið-
inna alda hafa við hann tengt og
best mun fara í framtíðinni, nafn-
ið Ljósafoss.
Kjartan Ólafsson
múrari.
Smæ'ki
Yeiðimaður nokkur í Wheeler,
Ore. hrasaði í veiðiför, er gæsa-
flokkur einn flaug alt í einu upp
hjá honum. Skotið reið úr byss-
unni og þrjár gæsir lágu. — Önn-
ur veiðisaga er frá Pittsfield.
Veiðimaður miðaði á íkorna í trje.
Hann hitti ekki íkornann, en þrír
þvottabirnir lágu í valnum.
★
Hann: „Eigum við ekki að
gifta okkur?“
Hún: „Jú, elskan“.
(Löng þögn).
Hún: „Af hverju segir þú ekki
neitt ?“
Hann: „Jeg hefi þegar sagt of
mikið“.