Lesbók Morgunblaðsins - 26.04.1942, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINB
135
Sjö erfiðustu viðfangs-
efni vísindanna
Þessi grein er tekin úr greinaflokki, sem gengur
undir nafninu „Men ‘Who Make the Future". Greinarn-
ar byggjast á samtölum við helstu vísindamenn nútím-
ans. Höfundur þessarar greinar heitir Bruce Bliven.
egar jeg hefi verið meðal
margra merkra vísinda-
^ianna, hefi je^ oft og iðulega
^eyrt þeirri skoðun haldið mjög
á lofti, að það, sem við nú vissum
"ffi leyndardóma efnisheimsins,
Vaeri raunverulega ekki neitt í
aamanburði við þá þeltkingu, er
við síðar munum öðlast um eðli
hans og lögun. Einu sinni fór jeg
fram á það við vísindamennina, að
beir teldu upp nokkur mikilsverð-
ustu viðfangsefni vísindanna, er
enn væru óleyst.
Leyndardómurinn
hm upphaf lífsins.
Vísindamennirnir líta miljonir
ara aftur í fortíðina, til þess tíma,
er fyrsta frunian vaknaði til lífs-
ms og tók að auka og margfalda
kyn sitt með skiftingu. En skift-
lng frumunnar er upphaf allrar
Jjróunar.
En hvernig varð þá fyrsta frum-
an til?
Efni þau, sem fruman er mynd-
uð úr, eru upprunalega þau sömu
°g eru í líflausum efnum, en frum-
an hefir þann eiginleika, að hún
getur skift sjer og myndað þann-
nýjar og nýjar eindir. Hún
framleiðir nýjar frumur, sem erú
1 öllu nákvæmlega eins og hún
sjálf.
í þessu náttiirufyrirbrigði má
finna vísirinn að margþættu lífi
frska, spendýra og manna. En
kvað kom þróuninni af stað?
Að áliti vísindamanna eru eng-
]n líkindi til þess, að líf hafi ætíð
1-róast hjer á jörðinni. En hvaða
aðstæður urðu þá til þess að
mynda frumuna meðal atóma
'Vatnsefnis og súrefnis?
Eeyndardómur
aðlögunarinnar.
Annar mikill leyiulardómur, er
visindamenn hafa stöðugt reynt að
ra einu stigi til annars. Þegar
Um þetta er að ræða, kemur tvent
til greina: Rtökkbrevting og að-
lögun. Yið og við eiga sjer stað,
á geysilöngum tíma, lítilsháttar
breytingar á -líffærunum, er
ganga að erfðum til afkomend-
anna. Fyrir skömmu síðan þótt-
ust vísindin hafa fundið ástæðuna
fyrir stökkbreytingunum og rak-
ið hana til breytinga, er ættu sjer
stað á litkirnum frumunnar. Þær
verur, sem eru vel hæfar til þess
að lifa í einhverju ákveðnu um-
hverfi, eru líklegri til þess að
þroskast og auka kyn sitt, en
hinar, sem ekki eru vel lagaðar
fyrir lífskjörin. Tökum það til
dæmis, að við hefðum 1000 kanín-
ur, þar af sje helmingurinn hvít-
,ur, en hinn svartur. Ef við slepp-
um nú ,öllum kanínunum lausum
í heimskautalandi, munum við
brátt komast að raun um það, að
hvítu kanínurnar myndu frekar
lifa og auka kyn sitt en þær
svörtu, þar sem þær hafa lit um-
hverfisins og geta þannig betur
varið sig fyrir árásum. Þannig
myndu svartar kanínur að öllum
líkindum fljótt verða sjaldgæfar
úr því að liturinn er arfgengur.
Kenning þessi um stökkbreyt-
ingu og aðlögun virðist auðskilinn,
er litarháttur dýra, er lifa í
heimskautalandi, er tekinn til
dæmis, en það er erfitt að skýra
með henni hin margbrotnari af-
brigði náttúrunnar. Tökum einfalt
dæmi: Vísindin hafa komist að
raun um, að hvítir maurar geta
ekki sjálfir melt trje. Bakteríur,
sem *lifa í maga þeirra, taka af
þeim erfiðið. Það er ekki hægt að
fallast á það, að hjer sje um að-
lögun að ræða.
Leyndardómur
blaðgrænunnar.
Eitt af viðfangsefnunum, sem
vísindin eru nú að reyna að ráða.
er sú starfsemí, sem á sjer stað í
öllum grænu hlutum plöntunnar.
Starfsemin er í því fólgin, að sól-
arljósið vinnur sykurefni úr car-
bon dioxide (C02) loftsins og
vatni. Sykurinn breytist síðan í
sterkju og trje. Alt líf á jörðinni,
og þá ekki síst tilvera okkar
mannanna, er undirorpin þessari
framleiðslu sólarljóssins. Mennirn-
ir neyta að vísu mikillar jurta-
fæðu, en þó er það einkum kvik-
fjenaðurinn, sem lifir á gróðri
náttúrunnar, en mennirnir leggja
sjer síðan kvikfjenaðinn til
munns. Ef við gætum fundið upp
aðferð'til þess að vinna sykurefni
úr sólarljósinu, lofti og vatni,
yrðu þar með mestu örðugleikar
mannkynsins að engu gerðir. Nægi
leg fæða yrði þá til handa öllum
og svo auðvelt að afla hennar, að
tilvera mannanna og lífsbarátta
hlyti að taka geysilegum breyt-
ingum frá því sem nú er.
Leyndardómur
kemisku geislanna.
Sjerhver ferþumlungur jarðar
er að nóttu sem degi baðaður
geislum, er koma lengst utan úr
geimnum. Orka þessara geisla er
geysileg, en þekking okkar á
henni nær ekki lengra en til þeirra
áhrifa, sem við vitum að hún hefir
á atóm efnanna. Geislarnir ráðast
á ytri electrónu-byggingu ýmissa
efna og geta eyðilagt miðkjarna
þeirra.
Það er vitað, að þessir kemisku
geislar hafa mikil áhrif á líkama
okkar. En hver eru þessi áhrif?
Þau hljóta að skifta miklu máli,
og annaðhvort eru þau okkur ti’
góðs eða ills. Því hefir verið hald-
ið fram, enda 'þótt flestir lífeðlis-
fræðingar sjeu á annari skoðun,
að geislarnir geti breytt bygg-
ingu erfðalitninganiTa. Ef þessi