Lesbók Morgunblaðsins - 12.07.1942, Blaðsíða 2

218
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ara sem um hávetur væri en seint
á einmánuði.
Það er altaf notalegt að koma
til bæja eftir svona ferðalag, og
hjá Jóni Ólafssyni kaupfjelags-
stjóra fengum við ágætar mót-
tökur. Sveinn Tryggvason notaði
tækifærið til að skoða smjörsam-
lag þeirra Króksfirðinga, sem
Kaupfjelagið hefir komið á fót.
Smjör þaðan hefir þegar unnið
sjer gott álit á markaði. Vafalaust
eiga smjörsamlögin mikla framtíð
fyrir sjer og víst ekki síst í af-
skektum sveitum. Stofnkostnaður
þeirra og reksturskostnaður er lít-
ill og flutningskostnaður á smjör-
inu er ekki mikill, borið saman
við verðmæti vörunnar. Enda
virtist mjer áhugi búenda þarna
vera vel vakandi á þessu sviði.
Þeir hafa þegar sjeð góðan árang-
ur af þessari grein búskaparins.
Frá Króksfjarðarnesi hjeldum
við að Bæ í Króksfirði og þar
hjeldum við fund okkar þann 11.
og 12. hjá Magnúsi bónda Ingi-
mundarsyni. Þar eru ágæt húsa-
kynni. Fyrri daginn var veður
heldur stirt og því færri áheyr-
endur, en seinni daginn var veð-
ur sæmilegt og komu þá margir,
og fluttum við mörg erindi báða
dagana. Mánudaginn 13. fórum
við þaðan og að Múla í Kollafirði,
því við höfðum verið beðnir um
námskeið þar, þó ekki hefði verið
gert ráð fyrir því á þeim reisu-
passa, sem við höfðum frá fv
manni Búnaðarsambands Vestur-
lands. En sjálfsagt þótti okkur að
verða við því.
Við fórum á hestum frá Bæ,
inn með Berufirði ög út á Reykja-
nesið að Stað. Leiðin sú liggur
um Barmahlíð, sem fræg er vegna
náttúrufegurðar sinnar og kveð-
skapar Jóns Thoroddsens um
hana.
Brekkufríð er Barmahlíð,
blómum yíða sprottin.
Fræðir lýði fyr og síð:
Fallega smíðar Drottinn.
Þetta er hverju orði' sannara,
en mjög sýnist mjer nú að Barma-
hlíðin þyrfti algerrar friðunar
við. Kjarrið er lágvaxið og bitið,
en jafnvel um þetta leyti árs var
Barmahlíðin undra fögur — og
útsýn þaðan aðdáanleg.
Við notuðum tækifærið til að
koma að Reykhólum, hinu forn-
fræga höfðingjasetri Vestfirðinga-
fjórðungsins. Þar er þó eiginlega
sorglegt að koma, því þar er nú
ekkert nema náttúrufegurðin og
möguleikarnir og niðurníðslan.
Síðustu stórbændur þar voru þeir
Bjarni Þórðarson og eftir hann
Hákon tengdasonur hans. Bjarni
var mikill athafnamaður og nytj-
aði öll hin miklu hlunnindi þess-
arar stóru jarðar, jafnvel Stagley,
sem er skamt fyrir vestan Elliða-
ey, og þó var þetta áður en vjel-
bátar komu til sögunnar. En eftir
daga Bjarna og Hákonar gengur
alt niður á við fyrir Reykhólum,
alt er rúið en engu haldið við.
Hinn reisulegi bær, sem Bjarni
ljet reisa, hangir þó enn uppi,
en meir af vana en mætti. Þó ber
hann enn vitni um vandvirkni og
smekkvísi og er einn af þeim
gömlu bæjum, sem sjálfsagt er að
láta mæla, teikna og ljósmynda
áðúr en hann fellur, en það get-
ur ekki dregist lengi hjeðan í frá.
íbúum Reykhólasveitar þykir
að vonum sárt að sjá og hugsa
til niðurníðslu höfuðbólsins. En
með hinum síðustu eigendaskift-
um lifnar þó von um, að Reyk-
hólum »verði lyft úr hinni miklu
niðurlægingu, því nú á ríkissjóður
eignina alla, Barðstrendinga og
Vestfirðinga dreymir um ýmsa
menningarstarfsemi á hinu forna
höfuðbóli. En þeim varð þó ekki
um s.el, er sá kvittur gaus þar
upp, að Reykjavíkurbær hefði
farið þess á leit að fá þar land
undir fávitahæli! Jeg veit ekki,
hvort fótur er fyrir þeirri fregn,
en óneitanlega væri það smíðs-
höggið á niðurlægingu þessarar
fögru jarðar, ef satt væri.
Jafnvel í þeirri djúpu niðurlæg-
ingu, sem Reykhólar eru nú, finn-
ast mjer þeir einhver hinn höfð-
inglegasti staður á landi hjer. Og
það væri fullkominn vandi fyrir
hinn nýja jarðeiganda — íslenska
ríkið — að eiga hann lengi í
þessu ástandi.
Frá Reykhólum fórum við út
að Stað, en þaðan með trillubát
yfir í Kollafjörð, sem er einn
hinna afskektu fjarða þessarar
löngu sýslu. Þar hjeldum við
tveggja daga námskeið á Múla
hjá Eyjólfi bónda Magnússyni og
Ingibjörgu konu hans Hákonar-
dóttur frá Reykhólum.
í Múla hlýddu um eða yfir 20
manns á erindi okkar fjelaga, og
þó sumum finnist það ekki há
tala, má það þó teljast mjög góð
fundarsókn í því strjálbýli, sem
þar er. Meðal gesta þar voru
hjónin frá Múla við ísafjarðar-
djúp, Sturlaugur Einarsson og
Gdðrún Kristjánsdóttir. Er það
löng leið og yfir háa heiði að
fara og mikið á sig lagt til að
hlýða á búfræðifyrirlestra. Glögt
fundum við fjelagar, að fólki
þótti vænt um komu okkar í
þessa afskektu bygð. Þarna er
víða óravegur á milli bæja, en
þeir eru flestir annaðhvort yst á
nesjum eða inst í fjörðúm. Vega-
gerð virðist tæplega framkvæm-
anleg, en samgöngur á sjó mætti
mjög bæta frá því sem nú er.
Frá Múla í Kollafirði fórum
við út í Flatey þann 16. og vorum
þar til þess 19. Flatey hefir frá
alda öðli verið höfuð- og verslun-
arstaður Breiðaf jarðareyjanna.
Veldur því bæði að eyjan er ekki
lítil, og svo hin sjálfgerða höfn
sem að vísu hentar aðeins smá-
skipum. Minnir hún á eldgíg, þar
sem aðeins barmarnir standa upp
úr sjónum, og er öllum skipum ó-
hætt, sem inn í hana komast. f
Flatey var um eitt skeið mikið
athafnalíf, en nú virðist þar svo
mikil kyrstaða, að hún fær ekki
dulist auga gestsins. Eyjan minn-
ir á æfintýrið um Þyrnirósu, þar
sem, alt svaf. Utgerð er þar víst
sama og engin og vinnufærir
menn eru neyddir til að leita burt
eftir atvinnu. En skilyrði virðast
þar góð bæði til sjávarútvegs og
ræktunar. Hraðfrystihús rísa upp
við Breiðafjörð og skapa fólki
mikla atvinnumöguleika, en Flat-
eyingar hefja engin samtök í þá
átt. Mikill hluti eyjarinnar liggur
eins og það hefir víst legið í
þúsund ár, sem óræktað beitiland.
Þangbúlkarnir ná manni í mitti
sumstaðar í fjörunni, en í þeim
er mikil jurtanæring, sem bíður
ónotuð.
Frá flestum eyjum í hreppnum
kom fólk að blýfia i arindi okk-