Lesbók Morgunblaðsins - 19.07.1942, Blaðsíða 4

LESBOK morgunblaðsins
228
sífellu: „forma, ventus, velum,
cornu" í öllum föllum. Jeg var
þá mánaðartíma á Akureyri, hjá
sjera Guðmundi Helgasyni, sem
síðar var prófastur í Reykholtil
Hann var, sem kunnugt er, mikil-
menni bæði að vexti og andlegu
atgerfi, og frammi fyrir hoHUM
þorði jeg eigi einu sinní að hugsa
hátt, hvað þá horfa. — Hann
átti líka að dæma um, hvort við-
lit væri að láta mig fara að
læra latínu.
Jeg fór svo heim í það sinn,
en var sendur næsta haust til
sjera Davíðs Guðmundssonar, pró-
fasts á Hofi, sem átti að gjöra
nýja tilraun með mig. Hann var
virðulegur maður, en þó góðlegur
og hýr og hafði fengist við að
troða latínu í svipaða snáða áður.
Hann var góður latínu maður og
leit brosandi á þær setningar í
,,kennarabókinni“, sem mjer fund
ust óskiljanlegar töfraþulur, og
enn eru mjer ljóslifandi fyrir
hugskotssjónum blaðsíðurnar í
stílabókinni minni, þegar hann
var búinn að leiðrjetta latnesku
stílana. Mín viðvaningslega skrift
mátti heita horfin, en hans sterka,
skýra Jetur komið í staðinn. Jeg
átti þar nálega ekkert eftir sjálf-
ur, því yfir vitleysuna hafði hann
slegið feitu striki. — Sitthvað
annað var eftir þessu, en þó dvaldi
jeg þarna nokkra mánuði í góðu
yfirlæti, en aldrei mun mjer þó
hafa verið þá svo bjart fyrir
augum, að jeg sæi grilla í stiá-
dentsdaginn. Hann var líka enn-
þá altof fjarri.
Kem til
Reykjavíkur.
Næsta haust fór jeg með
kaupafólki suður heiðar til höf-
uðstaðarins, og átti nú að læra
þar utanskóla undir 2. bekk latínu
skólans. Falleg þótti mjer Reykja-
vík þá yfir að líta frá Skóla-
vörðunni, þar sem hún blasti þá
fyrst við sjónum ferðamanns, sem
að austan kom, — og óendanleg
húsaröðin frá Geysi vestur að
Seli, þar sem jeg gisti fyrstu
nóttina. Daginn eftir lenti jeg í
áflogum við strák úti fyrir dóm
kirkjunni, og þóttist jeg sleppa
vel, að vera ekki settur í „Stein-
inn“, en eftir það var jeg lokaður
inni við bækurnar, og útvegaði
Einar Friðgeirsson, frændi minn,
sem þá var við nám í presta-
skólanum, mjer kenslu um vetur-
inn. Þó fjekk jeg að bregða mjer
út í bæinn við og við, og lá þá
leiðin oftast fram á Steinbryggj-
una með öngul og spotta, til þess
að veiða smákola og marhnúta.
Svo leið sá vetur. Jeg sá marga
stúdenta með þessar fallegu hvítu
húfur. Það voru nú menn með
mönnum. En hvenær skyldi jeg..
.. 1 Nei, Jiað var of snemt að
liugsa um Jjað, fyrst varð jeg
þó að komast inn í skólann. Og
það tókst vorið 1887, og þá komst.
líka á mig fermingin.
Aginn og frelsið.
Auðvitað varð jeg glaður að
komast inn í skólann, en þó varð
jeg miklu glaðari að komast úr
honum aftur.
Jeg Iilej'p svo yfir næstu árin,
enda er það einkum fyrsti stú-
dentsdagurinn, sem jeg ætlaði að
minnast, með sinn sigur og aukna
frelsi.
Mjer flýgur oft í hug, hvort
orðið frelsi hafi eigi ómað með
unaðslegri blæ í eyrum æsku-
mannanna á seinni híuta 19. ald-
ar, heldur en nú á dögum.
Jón Sigurðsson var að Ijúka
æfistarfi sínu, þegar jeg man
• fyrst eftir, og þegar gesti bar að
garði, einkum mentamenn, var alt-
af verið að tala um baráttuna
við dönsku stjórnina, stjórnar-
skrána nýju og aukið frelsi. Rödd-
in hans Benedikts gamla Sveins-
sonar sýslumanns, ómar mjer enn
í eyrum, og meiri harðstjóra
hugði jeg þá Estrup og Nelle-
mann, eftir hans orðum að dæma,
en einvaldanna, sem nú er mest
rætt um. Mjer fanst jeg lesa út
úr hugum manna á þeim árum
fögnuðinn yfir auknu stjórnfrelsi,
verslunarfrelsi, trúfrelsi, og jeg
held að þessi fögnuður og frelsis-
þrá hafi haldið mörgum uppi á
harðindaárunum, sem þá voru, og
í þeim margþættu örðugleikum,
sein menn áttu þá við að búa. Jeg
held líka, að ungi stúdentinn
hafi haft meiri ástæðu til að
fagna auknu frelsi fyrir 50 árum
en nú. Aginn var þá meiri, að-
búðin verri, baráttan við námið
harðari, að jeg held. — Gömlu
kennararnir gengu ríkt eftir, að
við hjeldum okkur fast við lestur-
inn, og voru sumir þeirra ekki
fúsir til, að útbýta háum ein-
kunnum daglega, nje oflofi. Þeir
vildu heldur að við lærðum að
vera, heldur en sýnast. Oftast var
einhver svipa á lofti, einkuni yfir
höfði þeirra, er heimavist höfðu í
skólanum, þó eigi væri henni að
jafnaði beitt með hörku, en augu
kennarans hvíldu lengst af á
okkur, bæði við lestur á daginn
og í svefnloftunum á kvöldin,
áður en við háttuðum.
*
Óbrotið viðurværi.
Fæði okkar sveitapiltanna var
miklu ónotalegra á þeim árum,
en nú mun vera. Aldrei hafði
jeg morgunkaffi, eða neitt til að
nærast á, áður en kenslutímar
byrjuðu, nema te af fjallagrös-
um og kandísmola með einn vet,r-
artíma. Til morgunverðar var að-
eins hálftími og oft hlaupið báðar
leiðir, ef kippkorn var að fara.
Jeg hafði, eins og margir sveita-
piltar á Jieim árum, málamat hjá
sjálfum mjer, te, sykur, rúgbrauð,
smjör og kæfu. Venjulega fengum
við einhverja roskna konu til
þess að hita tevatnið og taka
til matinn fyrir okkur, og fjekk
hún svo eina krónu í kaup hjá
hverjum okkar á mánuði, en við
\rorum stundum 3 eða 4 í f.jelagi
með matinn. Þætti það kaup ekki
mikið núna.
Smjörið og kæfuna liafði jeg
að heiman. Þegar fram á vorið
kom, var smjörið farið að súrna
og kæfan að skemmast, eins og
geta má nærri, ekki síst þegar
senda varð þetta í ágústmánuði
sumarið áður, vegna strjálla skipa
ferða. Það voru öðru vísi sam-
göngur þá en nú. Miðdegismatur-
inn, sem kostaði þá aðeins 40
aura, hjelt best í okkur lífinu.
Er jeg í mikilli þakkarskuld við
mínar góðu húsmæður frá þeim
árum.
Okkur fanst mörgum þröngt um