Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1942, Side 1
|KðtgittiUaiÍsins
23. tölublað. Sunnudagur 26. júlí 1942. XVII. árgangur.
UdMÉap— iri»
Eftir Herbert Agar
Pegar maðurinn leggur sig
allan fram í baráttuni,
verður mikilvœgi þess, sem hann
berst fyrir, að vera skýlaust. Mik-
ilvægi öskunnar, þar sem þorpið
stóð einu sinni, verður að vera
jafn skýlaust og mikilvægi þorps-
ins sjálfs. En aska þorpanna okk-
ar er tilgangslaus. Okkar dánu
menn hafa fórnað lífinu fyrir ráð-
gátu“.
Vera má að einhverntíma verði
hægt að heimfæra þessi orð, um
þjáningu Frakklands, upp á þján-
ingu Ameríkumanna, ef við ger-
um oss ekki „slcýlausa grein fyrir
mikilvægi þess, sem við berjumst
fyrir“. í dag skortir styrjöld okk-
ar stórfengleik, vegna þess að
hana skortir tilgang. Við höfum
ekki sjeð ástæðuna til hörmung-
arinnar. Og meðan við höfum ekki í
sjeð hana, „leggjum við okkurj
ekki alla fram í barátunni“.
Ef óvinir okkar kynnu að verða
vígmóðir og legðu niður vopn,
mundum við ekki fá nema skamma
hvíld. Því að stríðið hlyti að byrja
á nýjan leik — það hlýtur að
byrja á nýjan leik í sífellu, þang-
að til okkar heimur er dauður —
nema við gerum okkur ljósar or-
sakirnar til afglapanna og linnum
ekki látum fyr en þær orsakir eru
úr sögunni.
Ef við höldum því fram, að við
sjeum í styrjöld eingöngu vegna
þess, að Japanar rjeðust á okk-
ur í Pearl Harbor, þá sviftum við
stærstu harmsögu mannkynsins
allri meiningu. Pearl Harbor er
síðasti hlekkurinn í langri keðju
viðburða, sem sanna, að lífið hefir
enn tilgang. Ef við afneitum til-
ganginum, þá snúum við Shakes-
peares-harmsögu vorrar aldar upp
í skrípaleik.
Við erum ekki í stríði vegna
þess, hvað gerðist í Mandsjúríu
1931. Eða í Etíópíu 1935. Eða
vegna Austurríkis og Tjekltósló-
vakíu. Eða vegna Póllands, Nor-
egs, Danmerkur, Hollands, Belgíu,
Frakklands, Júgóslavíu, Orikk-
lands, Rússlands, Pearl Harbor
eða Filippseyja.
Við erum fyrst og fremst í
stríði vegna þess sjúkdóms í sið-
menningu okkar, sem knúði alla
þessa atburði fram.
Við erum ekki í stríði vegna
John Simon, Pierre Laval eða
Chamberlains eða stjórnarinnar í
Washington. Það er álíka fávís-
legt að kenna Chamberlain um
stríðið eins og að kenna regnhlíf-
inni hans um það.
Við erum ekki í stríði vegna
Hitlers. Að kenna Hitler um stríð-
ið væri á'líka viturlegt og að snúa
harmleik okkar upp í gamanleik
á Broadway-leikhúsi. Það væri
líkt og að breyta síðasta þætti í
„Hamlet“ og láta prinsinn bíða
bana v;ð það að renna á banana-
hýði og fá byltu.
Hamlet dó — á sama hátt og
Macbeth Ög Lear konungur og
liður í alheimshyltingu gegn sið-
menningunni. Þessi bylting gat
komist á vegna alheimshrörnunar
siðmenningarinnar. Byltingin og
hrörnunin var byrjuð löngu á
undan stríðinu og mun halda á-
fram lengi eftir að því lýkur,
nema því aðeins að við endurnýj-
um rætur okkar eigin lífs meðan
við erum að berja á þeim, sem
gripu til vopna gegn okkur. Þessi
tvennskonar verknaður er í raun-
inni eitt og það sama, og annar
þeirra kemur ekki að haldi ef
hinn er vanræktur.
Hvað er siðmenning? Hún er
kerfi af reglum, sem flestir sætta
sig við — af loforðum, sem fíest
Antoníus — vegna þess að hann
gekk með sæði dauðans í sál sinni.
Okkar veröld er í lífshættu af
sömu ástæðum. Siðmenningin hef
ir ekki fengið byltu af því að
stíga á hálku. En eitthvað hált