Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1942, Blaðsíða 6

28»
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Efri myndin: Austari gjávegg-ur-
inn að jarðfallinu suður af Nýja-
hrauni. — Neðri myndin: Vestari
gjáveggurinn að jarðfallinu suður
af Nýjahrauni.
Ljósm.: Ó. Jónsson.
breidd hennar frá austri til vest-
urs varla meiri en 2 km. Hæðin
frá dyngjurótunum 70—80 m. og
er hæðsti toppur dyngjunnar sunn
arlega. Öll er bungan þakin hellu-
hrauni og suðaustur frá henni
gengur mikið hraunræsi, eins og
árgljúfur, sem endar í grunnum
en víðum sporöskjulaga lægðum.
í toppi dyngjunnar er spor-
öskjulaga gígur. Lengri ásinn um
200 m., sá skemmri 150 m. Gígur-
inn er grunnur að austan og sunn-
an, varla mikið yfir 10 m., en að
vestan og norðan er um 40 m..
breið rás eða renna og er dýpt
gígsins þar um 20 m. Norðarlega
i gígnum, á suðurbrún rennunn-
ar, rís stapi eða hraunbrík, álíka
há og ytri barmur gígsins. Á suð-
urbarmi gígsins eru smá hnjúkar
og þar er hæsti toppur hennar.
Þaðan er ágæt útsýn yfir hraun-
breiðuna. Til austurs og suðaust-
urs rísa gjáveggir og tekur hver
við af öðrum. Virðast þeir bera
hærra, eftir því sem austar og
sunnar dregur og eru óslitnar
smáfannir með þeim gjáveggjun-
um, sem fjarst liggja. Flestar
stefna gjár þessar austan við
Herðubreiðarfjöll. Þó er eitt mik-
ið jarðsig hjer norður af fjöllun-
um og mun það heita Hrafnagjá.
Veggjabunga er beint norður af
því. í suðvestri rís Kerlingar-
dyngja, en Ketildyngja, Bláfjall
og Heilagsdalsfjall í vestri, en
Búrfell og Skógamannafjöll í
norðvestri. í suðri loka Herðu-
breiðarfjöll útsýninu, en til norð-
urs er, að því er virðist, endalaus
fjalllaus hraunsljetta.
Tafflabunga.
Frá Veggjabungu stefnum við
í norðvestur á dálitla öldu, sem er
beint suður af Skógarmannafjöll-
um og heitir Taglabungn. Jeg hefi
grun um, að þetta sje líka dyngja
og á það virðist lögun öldunnar
benda að öðru levti en því, að
upp úr henni sunnanverðri, þar
sem hún er hæst, stendur dálítil
kollótt nibba eða hnútar. Það
rnun vera um 8 km. milli Veggja-
bungu og Taglabungu og miðja
vegu er feikna djúpt og 2 km.
breitt jarðsig, beint suður af
Nýjahrauni og líklega að mestu
rnyndaS samtímis því. Þar sem
við fórum yfir jarðfallið, eru gjá-
veggirnir bæði ákaflega háir og
fagrir, einkum austari veggurinn,
sem er einhver mesti gjáveggur,
sem jeg hefi sjeð. Hamraveggur-
inn rís þar lóðrjettur á margra
km. kafla og niður með honum er
gapandi gjá, sem nú er hálffull
af hjarni og vatni. Við erum svo
hepnir að hitta á dálitla hliðar-
sprungu, sem hægt er að klifra
niður í og komumst á þann hátt
niður í jarðsigið. Jarðfall þetta
nær suður að rótum Kerlingar-
dyngju og sprungurnar liggja
suður í gegnum dvngjuna. Syðst
í jarðfallinu hefir gosið 1875 og
liraun runnið góðan spöl norður í
jarðsigið. Gossprungan liggur eft-
ir jarðsiginu vestanverðu og hefir
hraun og vikur gubbast upp úr
henni norður þangað, sem við fór-
Um yfir jarðfallið, en þar fyrir
norðan virðist ekkert hafa gosið
á dálitlum kafla. Einkennilegt er
að sjá smágígana, sem myndast
hafa hjer og þar í gossprungunni,
eumir þeirra eru aðeins 1 m. eða
vel það í þvermál. Vesturveggur
jarðsigsins er ekki eins hár og
tilkomumikill eins og austurvegg-
urinn, en gjáin meðfram honum
er all hrikaleg með köflum. Frá
vesturgjáveggnum er aflíðandi
l.alli upp á Veggjabungu. Þetta er
alt tiltölulega sljett og gljúft
helluhraun og á bungunni sjálfri
er hraunið mjög gjallkent, en svo
er oft í toppi dyngjanna.
Taglabunga er dyngja, eru 3
hringmynduð jarðföll í toppi
bungunnar, það syðsta er stærst,
um 80—100 m. í þvermál og 40—
50 m. á dýpt að meðaltali. Mun
það myndað, þar sem dyngjugíg-
urinn hefir verið. Hin' tvö eru
vart meira en 50 m. í þvermál og
um 20 m. djúp. Hnútan á hádyngj- j
unni er gjallgígur, sem hefir!
myndast í suðurbrún dyngjugígs-1
ins, eftir að hann hætti gosum.
Lítill vafi er á því, að Tagla-
bunga er dyngja sú, sem Thor- j
oddsen nefnir SkuggadyUgju.
Taglabunga er þó miklu eldra
nafn og Skuggadyngjunafnið hef-
ir flust á aðra dyngju, sem er
skamt norður af Katli og mun sú
dyngja fyrst fundin og athuguð
af okkur Gunnbirni árið 1940.
Þegar við yfirgefum Tagla-
Framh. á bls. 240.