Lesbók Morgunblaðsins - 09.08.1942, Blaðsíða 2

250
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
vel við, haldið og víðast hvar hafa
endurbætur á húsunum verið fram
kvæmdar í gömlum stíl, svo að
heildarsvipur borgarinnar hefir
haldist óbreyttir.
Þó er eitt hús í Stratford, sem
er öllum öðrum húsum mjög frá-
brugðið, bæði hvað stærð og bygg-
ingarstíl snertir. Það er minning-
arleikhúsið. Leikhús þetta er ný
bygging og mjög fögur, bygð úr
stálbentum rauðum múrsteini og
eitt þægilegasta leikhús Englands.
★
Það mun hafa verið 1769 að
David Gardick, hinn frægi leikari,
stakk fyrstur manna upp á því,
að halda minningarhátíð um Shake
speare í Stratford. Efndi hann þar
til hátíðahalda og útileiksýninga,
en af því að veðrið í aprílmánuði
þykir sjaldnast stöðugt, þá fór
eins og vænta mátti. Það varð að
flytja sýningarnar til London og
leigja leikhús. Nú er það engin
fjarstæða að halda minningar-
hátíð um Shakespeare í London,
því að þangað kom hann, þegar
hann var innan við tvítugt, þar
stjórnaði hann leikhúsi og ritaði
flest sín merkustu verk. En hitt
er jafnrjett, að hann fæddist í
Stratford-on-Avon og flutti þang-
að aftur á sínum efri árum, og þar
bar hann bein sín. En það var ekki
fyrr en hundrað árum síðar, að
loks var gerð alvara úr því að
byggJa minningarleikhús í Strat-
ford. Var það Mr. Charles Flower,
sem mest vann að framkvæmdum
þessum og lagði fram meginhluta
fjárins. Leikhús þetta tók til
starfa árið 1869. Með þessu var
hornsteinn lagður að hinum frægu
Shakespeare-sýningum í Stratford-
on-Avon. Leikhús þetta brann
1926, en þá var strax hafist
handa að safna fje til að byggja
annað nýtt, og safnaðist á skömm-
um tíma nægur höfuðstóll frá öll-
um enskumælandi löndum.
★
Nýja Þjóðleikhúsið er ákaflega
myndarleg bygging. Tekur það
1200 manns í sæti, en auk þess eru
þar rúmgóðir salir, veitingasalir
og gangar. Leiksviðið er mjög
stórt. Er það útbúið ágætum ný-
tísku tækjum, svo sem hreifanlegu
leiksviði, rúmgóðu framsviði og
í Stratford on Avon eru húsin ævagömul og er eins og þau
„hangi uppi af gömlum vana“. Þetta hús er gamli latínuskólinn í
bænum.
hljómsveitargröf. Einnig er þar
hreifanlegur hringhiminn og mjög
fullkominn ljósaútbúnaður. Ætlan
in er að þarna geti sýningar farið
fram með sama hraða og á tím-
um Shakespeare sjálfs, en þá
þekktist lítill sem enginn leiksviðs-
útbúnaður, nema blæjur, og stað-
urinn, þar sem atriðið átti að
fara fram, var annaðhvort auð-
kenndur með skilti eða hans var
rækilega getið í hinum talaða
texta.
★
„Það er tvennt, sem'fyrir okk-
ur vakir með sýningunum", sagði
leikhústjórinn, Mr. B. Iden Payne,
einn þekktasti leikstjóri Breta, við
mig. „Annarsvegaa að láta fegurð
leikritsins njóta sín til fulls, án
þess að ofþyngja með ytra útbún-
aði. í því skyni ráðum við jafnan
hingað bestu og færustu Shake-
speare-leikara landsins. Hitt er að
færa Shakespeare-sýningar aftur í
líkan búning og tíðkaðist á tímum
skáldsins. í því skyni sýnum við
til dæmis „Kaupmanninn í Fen-
eyjum“ í leiktjöldum, sem mest-
megnis eru gerð úr blæjum, ekki
ólíkt því, sem hægt er að hugsa
sjer að Shakespeare hefði sjálfur
sett leikinn á svið“.
„Þjer hafið auðvitað gert yður
ákveðnar hugmyndir um, hvernig
leikritin hafi verið leikin áður
fyrr“, spyr jeg.
„Jeg hefi reynt það, eftir því
sem jeg hefi best getað“, svarar
Mr. Payne. „Skilyrðin eru vitan-
lega svo ólík, að engum samjöfn-<
uði verður við komið. Shakespeare
mun fyrst hafa sýnt leikrit sín í
dagsljósi, því að fyrstu leikhúsin
voru þaklaus. Á efri árum Shake-
speares inun hafa verið byrjað að
byggja þak á leikhúsin og hljóta
kertaljós þó að hafa verið notuð“.
Það má segja, að hin óviðjafn-
anlega fegurð hins talaða máls á
leikritunum og hraðinn sem er í
allri viðburðaröð, sje að miklu
leyti hinum frumstæðu leikhúsum
að þakka. Nú á tímum er hægt
að dreifa athyglinni frá ljelegum
texta með sjónhverfingum og ljósa
dýrð. Á tímum Shakespeares var
ekkert hægt að reiða sig á til að
halda athygli leikhúsgesta vak-
andi nema hið leikræna eðli sýn-
ingarinnar. Það er því stefnuskrá
vor að íþyngja ekki meistaraverk-
unum með of miklum íburði, þó að
vjer hinsvegar sjáum ekki ástæðu
til að hverfa aftur að fátækleg-
um útbúnaði og notum fúslega þá
ytri fegurð, sem samsvarar hinni
innri fegurð leikritsins“.
★
í ár sýnir leikhúsið átta leikrit
eftir Shakespeare og að auki eitt