Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1942, Blaðsíða 2

290
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Samkomuhúsið.
Barnaskólinn.
tveir höfðar, Bakkahöfði og Hjeð-
inshöfði, en út af þeim rís Lund-
ey úr djúpi, lítil ummáls og sæ-
brött með grænum kolli, ekki óá-
þekk Geirshólma í Hvalfirði. Þar
sem lengst sjer út með nesinu,
gnæfir Sandhólakerlingin upp úr
sjó, og er eins og hún hafi vaðið
fram í sjóinn og standi þar á
verði. Þar skamt fyrir innan er
Hallbjarnarstaðakambur, sem
frægur er fyrir-skeljalög þau, er
þar finnast. Og þar fyrir innan
eru kolanámurnar (Hringvers og
Tungunámur) framan í sjávar-
bakkanum.
Pað eru ekki mörg kauptún
hjer á landi, sem jafnast á
við Húsavík um náttúrufegurð.
Mannshöndin hefir hjálpað þar
mikið til, því að túnrækt er meiri
á Húsavík en í nokkru öðru kaup-
túni. Er það fögur sjón á sumar-
degi að horfa yfir hinar skrúð-
grænu og víðfeðma gróðurlendur,
sem skapaðar hafa verið úr mýr-
um, móum og melum. Þarna hygg
jeg vera hið stærsta samfelt tún,
sem til er á landinu, að vísu í
mörgum skákum og margra manna
eign. Túnið nær ekki aðeins yfir
alla kvosina, heldur yfir allan
Höfðann, hátt upp í brekkur að
austan og sunnan og alla leið fram
undir Þorvaldsstaði.*) Er það svo
•) Þorvaldsstaðir munu kendir
við Þorvald Magnússon prests í
Húsavík, d. 1743. Var hann
talinn skáld gott og eftir hann
eru 2 sálmar í sálmabókinni, og
er hann að því leyti frægastur
allra leikmanna á þeirri öld.
víðlent, að ekki fer meira fyrir
kaupstaðarhúsunum á því tiltölu-
lega, heldur en fer fyrir bygg-
ingum á sveitarbæ, þar sem vel
er hýst og mörg fjárhús og gripa-
hús í túni. Jeg hygg, að Reykja-
vík mundi komast Tyrir innan
endimarka hins ræktaða lands á
Húsavík.
Hvernig stendur nú á þessari
miklu nýrækt? Það er saga að
segja frá því.
C' rá upphafi hafa Ilúsvíkingar
*■ verið mestu sægarpar og sótt
sjóinn af kappi, bæði vetur og
sumar. A fiski lifðu þeir mest,
eins og aðrir, sem í kauptúnum
hafa búið. En á vorin, þegar engan
fisk var að fá, reru þeir í sel. Var
þá oft mikið um vöðusel í Flóan-
um, og voru margir Húsvíkingar
annálaðar selaskyttur. En jafn-
framt sjósókninni stunduðu þeir
ofurlítið landbiínað, höfðu kýr og
kindur, og sumir jafnvel geitur.
Allur var þó búskapurinn í frem-
ur smáum stfl, og meir stundaður
af nauðsyn en hinu, að hann væri
arðsamur.
Fiskimið eru góð í Flóanum og
barst oft mikið að. Var gert að
fiskinum niðri í fjöru og flatti
málsfiskurinn lagður inn hjá
kaupmanni. En slógi öllu var
fleygt, dálkum og jafnvel haus-
um. Var oft kös af þessu í fjör-
unni og hinn mesti óþrifnaður að
í sumarhitum úldnaði slógið niður
og lagði pestina af því upp í
þorpið.
Það munu nú vera eitthvað um
20 ár síðan að Húsvíkingar sáu,
að þessi sóðaskapur var þeim ekki
samboðinn nje bygðarlagi þeirra.
Þá voru sett ílát niður í fjöru og
öllum boðið að fleygja öllu slógi í
þau. Þessu hlýddu menn fúslega.
Síðan var slógið hirt og til þess
að gera eitthvað við það, var það
notað til áburðar.
Og nú brá svo við, að augu Hús-
víkinga opnuðust fyrir því, að
þarna í fjörunni höfðu þeir um
áratugi og aldir átt gullnámu, sem
engum hafði komið til hugar að
hagnýta. Fiskslógið var gulls
ígildi. Með því var hægt að breyta
melum og óræktar móum í gras-
gefin og fögur tún.
Síðan hefir engum fiskúrgangi.
verið fleygt á Húsavík. Allur hef-
ir hann verið notaður til ræktun-
ar. Og það er undirstaðan að
hinni miklu túnrækt þar.
Árið 1912 var Húsavík gerð að
sjerstöku hreppsfjelagi; hafði áð-
ur verið í Tjörneshreppk Er fróð-
legt að bera saman búskapinn nú
og þá, og sjá hverjar framfarir
hafa orðið í sambandi við rækt-
unina. Sá samanburður er þannig:
1912 1941
Nautgripir 39 138
Hestar 23 23
Sauðfje 984 1733
Töðufall (hestar) 1070 G795
Kartöflur (tn.) 71/2 844
Rófur (tn.) 9Vé 50
Þá athugasemd þarf að gera
við nautgriparæktina og tölufall-
ið, að kúahagar hafa altaf verið
litiir og ljelegir á Húsavík. Og
eftir því sem kúnum fjölgaði varð
auðvitað æ þrengra fyrir dyrum.
Og nú er svo komið, að margir
láta kýr sínar ganga á ræktuðu
landi, túni, alt sumarið, og þess
vegna gefur töðufallið ekki rjetta
hugmvnd um það, hvað ræktunin