Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1942, Blaðsíða 4

300
LKSBÓK MORGUNBLAÐSINS
Snorri Sigfússon:
TORFAHÚSIÐ
ÁFLATEYRI
C' ramarlega á Flateyjartanga
^ stendur hið svonefnda Torfa-
hús. Það er stórhýsi á gamla vísu,
sterklega byggt og ærið gamalt.
Við hús þetta eru bundnar minn-
ingar um eitt hið glæsilegasta
heimili á Vestfjörðum um iangt
skeið. Það var heimili þeirra Torfa
Halldórssonar skipstjóra og kaup-
manns og konu hans, Maríu Oss-
urardóttir, sem bjuggu þar stór-
búi við mikla risnu og mikið fjöl-
menni síðustu áratugi 19. aldar og
fram um aldamót.
Torfi og María voru hin mestu
merkishjón og vel ættuð. Hefir
hans verið að nokkru getið á síð-
astliðnu ári, sem hins fyrsta kenn-
ara í siglingafræðum hjerlendra
manna og brautryðjanda á því
sviði. — Er sá þáttur í æfistarfi
Torfa Halldórssonar hinn merk-
asti, enda efldur af framsóknar-
þrá Jóns forseta, er jafnan hvatti
unga og efnilega menn til dáða,
og þá einkum Vestfirðinga, er
hann mun ætíð hafa haft mest
samband við. Áttu og hinír stór-
merku Kollabúðafundir sinn mik-
ilsverða þátt í að ýta undir ýms-
ar nýjungar til menningar og
framsóknar, enda stóðu fundirn-
ir og forráðamenn þeirra jafnan
í nánu sambandi við Jón Sigurðs-
son forseta. Mun og andi hans
hafa þar tíðast svifið yfir vötnum
og gætt margra hugmyndina og
óskina lífi og sál. Svo mun það
hafa verið með hugmyndina að
hinni fyrstu innlendu siglinga-
fræðslu og hver hefja skyldi það
starf, og sýnir það álit hinna
mætustu manna á T. H. Honum
er líka svo lýst, að hann hafi ver-
ið í „hvarvetna búinn“, prýðilega
greindur, vel skapi farinn, hvers-
dagslega gæfur en fastur fyrir og
öruggur og enginn veifiskati. Og
þótt höfundur þessara lína sæiy
Torfi Halldórsson.
aldrei Torfa Halldórsson nema í
huganum, eftir lýsingu samtíma-
manna, nákunnugra, er hann þess
fullviss, að lýsingin er rjett og,
að hann hefir verið valmenni, vin-
sæil og vel metinn.
En jeg var svo lánsamur að fá
að sjá hina öldruðu ekkju T. H.
„frú Maríu“, eins og hún var ætíð
nefnd þar vestra. Hún var enn á
lífi 1912, er jeg kom til Flateyrar,
háöldruð, d. 1915. Ekki minnist
jeg þess að hafa sjeð gáfulegri,
og gjörfulegri konu en frú Maríu,
á hennar aldri. Og að sitja hjá
henni og tala við hana um „dag-
inn og veginn", og ekki síður um
andlega mennt og mál, var ógleym
anlegt. Hún var svo andlega sterk,
svo víðfaðma og stórbrotin í hugs
un, að lítinn karl, ung^p og ó-
reyndan, sundlaði. Jeg man enn
og mun aldrei gleyma hvað mjer
kom snögglega í hug, er jeg í
fyrsta sinni sá frú Maríu. Hún sat
upp við herðadýnu í rekkju sinni.
gamalli stórmyndalegri sparlaks-
rekkju, og var að sýna mjer fram
á verkefnin glæsilegu, sem lægju
fyrir unga fólkinu til úrlausnar.
Jeg hafði þá fyrir nokkrum ár-
María össursdóttir.
um (1908) setið undir einni af
ræðum Björnstjerne Björnsons,
eggjunar- og hvatningaræðu, og
fundist eldur áhugans og skáld-
legra tilþrifa sindra af persónu-
leika hins aldraða stórmennis. Og
þótt jeg vitanlega beri þetta ekki
að öllu saman, þá greip mig
skyndilega sú hugsun, hve svip-
mót þessara tveggja öldruðu and-
lita var líkt, hið gráa og mikla
hár, hið háa enni, tígulega nef,
hvössu brýr og sterklegu andlits-
drættir. Allt þetta fanst mjer svo
undarlega svipað, þótt konan væri
að vísu smágerðari og svipþýðari,
en karlinn, að jeg get ekki gleymt
því. Og hánorræn voru þau bæði,
víkingaættar, stórgerð og stór-
brotin hvert á sína vísu, Því að,
þótt frú María væri ekki skáld
á sama hátt og Björnson, þá sá
hún furðulegar sýnir skáldlegra
hillinga, er mannsvit og máttur,
myndu gera að veruleika. Það var
ekki slorlegur mannheimur er þá
blasti við, a. m. k. nokkuð öðru-
vísi en sá, er blasir við okkur í
dag. En hún reiknaði heldur ekki
með augnablikum einnar manns-
æfi, heldur kynslóðum, öldum, og