Lesbók Morgunblaðsins - 04.10.1942, Síða 1
^HftorgttnM&jfotiw
33. tölublað. Sunnudagur 4. október 1942. XVII. árgangur.
Tundurduflasprenging-
arnar í Borgarfirði eystra
Eftir HALLDÓR PJETURSSON
Qamalt máltæki segir, að það
sje víðar guð en í Görðum.
Eins mætti segja, að það hefði
verið fleiri en einn sprengidagur
árið sem leið. Öllum^eru í fersku
minni tundurduflin í fyrravetur,
en fæstir munu hafa gert sjer
grein fyrir þeirri vá, sem stóð fyr-
ir dyrum, þar sem þessir gestir
voru að veltast í flæðarmálinu,
rjett fram undan húsdyrunum.
í Borgarfirði er gestrisni mik-
il eins og vfða annarsstaðar á
þessu landi, en þó er fjörðurinn
sjálfur allra gestrisnastur. Ilann
breiðir út faðminn móti öllu því,
sem hafið rjettir honum, því að
hann er ekki nema faðmur, og
öllu skilar hann heim að bæjar-
dyrum.
Aftur á móti, í lengri fjörðunum,
sprungu duflin út með og gerðu
minni usla. Jeg ferðaðist til Borg-
arfjarðar í sumar og þaðan til
Fljótsdalshjeraðs. Á þeirri leið
sjest til margra þessara vá-
gesta. Auðvitað er nú búið að
kroppa úr þeim augun, en eltki
eru þeir gæfulegir, þar sem þeir
liggja og stara á menn tómum
tóftunum.
Þeir minna á tröllin, sem dög-
uðu uppi, eða draugana, sem voru
kveðnir niður, enda eru þetta aft-
urgöngur.
Duflin eru af ótal gerðum. Sum
eru hljóðnemadufl, sem geta
sprungið af hljóði, og sumir full-
yrða, að þau geti sprungið af fóta-
taki. Önnur eru segulmögnuð.
Mest var þó af þessari aigengu
tegund.
Svo þarf sjerstök tæki við
hverja tegund, svo að óhætt sje að
fást við þau. Jeg sá, hvar inni-
haldinu úr einu hafði verið brent.
Þar hafði sandurinn bráðnað og
runnið saman, og sjónarvottar
sögðu, að grjótið, sem kastað hefði
verið á bálið, hefði bráðnað. Og
ekki þótti holt hitans vegna að
standa þar nærri.
Hjer fer á eftir frásögn tveggja
manna úr Borgarfirði, þar sem
sprengingunum er lýst og verk-
unum þeirra.
Emil Jónsson, bóndi í Geitavík
segir svo frá:
Á laugardag fjTÍr páska sást
dufl hjer úti á Víkinni, sem rak
upp á fjörunni. Þarna við sjóinn
eru um 30 m. háir bakkar. Á flóð-
inu smámjakaðist duflið upp. Jeg
átti rollur þarna íi fjörunni, en
þorði ekki að sækja þær, en með
hundinum tókst mjer að koma
þeim upp.
Rúmum klukkutíma seinna
heyrðist ógurlegur hrestur, svo að
öll hús Ijeku á reiðiskjálfi. Þetta
var líkast snöggum jarðskjálfta-
kipp. Hlutir duttu ofan af þilj-
um og hillum og hurðir og dyra-
umbúnaðir sprungu frá húsum.
Mjer brá heldur en ekki í brún,
þegar jeg kom í fjárhúsið, því
að hríðargusan stóð alla leið inn
í hlöðu. Fjeð stóð í einum hnappi
inst í krónum. Veður var þannig,
að það gekk á með jeljum og í
jeljunum var svartabylur.
Enginn maður eða skepna var
úti, þegar sprengingin reið af,
nema 11 ára gamall drengur, Sig-
urður Pálsson að nafni. Hann var
að renna sjer á skíðum í djúpu
gili milli bæjanna. (í Geitavík er
tvíbýli.)
Við litum strax út um leið og
sprengingin varð og sáum hvar
Siggi stóð með útrjetta arma, en
ekki fjell hann, og mun það stafa
af því, að loftþrýstingurinn hafi
verið minni niður í gilinu.
Sprengjubrotum, en flestum
smáum, hafði rignt alt í kringum
hann. Mökkurinn var sVo mikill
og svartur, að snjórinn varð
svartur á 400—500 m. svæði und-
an vindinum.
í bakkanum rjett fyrir ofan
duflið hafði snjórinn klökknað
svo, að hann var eins og krap.
Grjóti, smáu og stóru, hafði rignt.
yfir túnið. Einn steinn, 25 kíló,
hafði kastast upp fyrir bakkann,
sem er um 30 m. hár, og 300
metra upp á túnið.
Sprengjubrot fundust um 15
mínútna gang frá staðnum, þar