Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.1942, Page 2

338
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Striðið hcfir leitt i ljós bröðurhug
og hugprýði Norðmanna
Samtal við norska skáldið Nordahl Grieg.
Nordahl Grieg, skáld og höf-
uðsmaður í norska hernum
á fertugsafmæli í dag. Það er
ekki hár aldur, þegar þess er
gætt, að hann er fyrir löngu orð-
inn frægur fyrir ritstörf sín, ljóð
og leikrit, og það er ekki ofmælt,
að hann sje meðal allra kunn-
ustu núlifandi Norðmanna.
Leikrit hans vöktu fyrir löngu
feiknamikla athygli, einkum „Vor
ære og vor makt“, sem fjallar
um styrjaldaráhrif í hlutlausu
landi, hið stórbrotna og áhrifa-
mikla leikrit „Nederlaget“, en í
það hefir hann sótt yrkisefni í
febrúarbyltinguna í París, og
einnig „Men imorgen", ádeila á
vígbúnað og hergagnaframleiðslu.
Ekkert af leikritum hans hef-
ir enn verið sýnt hjer á landi,
• þau eru ofviða okkar litla leik-
húsi, en ljóð hans eru kunn að
nokkru í hinum ágætu þýðingu'm
Magnúsar Ásgeirssonar.
Þó annað hefði ekki komið til,
var hann á tímum friðarins bú-
inn að afla sjer ævarandi frægð-
ar fyrir skáldskap sinn, en síðan
stríðið um Noreg hófst, hefir
hann skráð nafn sit't óafmáanlegu
letri í sögu þjóðar sinnar.
Þegar Þjóðverjar brutust inn
í Noreg, var hann við herþjón-
ustu í Norður-Noregi, og tók þátt
í orustunum í Noregi, þar til þær
fjellu niður í það sinn.
Meðal annars fekk hann það
hlutverk, sem frægt er orðið, að
koma gullforða þjóðarinnar und-
an innrásarmönnunum og úr
landi.
Og meðan ægilegar orustur
geysuðu alt um kring, orti hann
hið ódauðlega kvæði sitt „17.
mai 1940“. Kvæðið var sent frá
vígstöðvunum til London og les-
ið í útvarp til Noregs á þjóðhá-
tíðardaginn. Út úr óvissu og öng-
þveiti undanhaldsins ómaði þessi
sterka rödd, sem flutti þjóðinni
í senn hvatningu til nýrra dáða
Nordahl Grieg.
og fyrirheit um endurheimt lands-
ins í hendur Norðmanna sjálfra.
En framundan var hin langa og
harða barátta, sem enn stendur
yfir. Nordahl Grieg fylgdi kon-
ungi sínum og ríkisstjórn úr
landi, til þess að berjast áfram.
Og nú hófst nýr þáttur í her-
þjónustu hans. Honum var fengið
einstætt verkefni í hernum: það
að vera skáld. Okkur kemur þetta
máske kunnuglega fyrir sjónir,
af því að við þekkjum hliðstæð
dæmi úr fornsögunum, vitum, að
þær eru einmitt til orðnar, að
miklu leyti, upp úr sögnum þeim,
sem varðveittust í kvæðum forn-
skálanna, er kváðu um orustur
og afreksverk víkinga og þjóð-
höfðingja, sem þau fylgdu.
En nú á tímum er þetta ein-
stætt starf. Og í nútímahernaði
verður það ærið miklu umsvifa-
meira en áður fyrr. Skáldið get-
ur ekki látið sjer nægja annað
en að taka sjálfur þátt í þeim
atburðum, sem hann segir frá,
eftir því sem við verður komið.
Hann verður af eigin reynslu að
kynnast því lífi, og þeim mönn-
um, sem hann svo lýsir, í bundnu
og óbundnu máli. Og því verður
hann að koma víða við. Hann
siglir um höfin á herskipum og
flutningaskipum, fer í leiðangra
með kafbátum eða flugvjelum, er
í förum með víkingasveitum og
tekur þess á milli þátt í störfum
landhersins.
Snorri Sturluson segir á ein-
um stað um fornskáldin: „En þat
er háttr skálda at lofa þann
mest, er þá eru þeir fyrir, en engi
myndi þat þora að segja sjálfum
honum þau verk hans, er allir
þeir, er heyrði, vissi, at hégðmi
væri ok skrök, ok svá sjálfr
hann. Þat væri þá háð, en eigi
lof“.
Nordahl Grieg yrkir ekki lof-
kvæði um vopnfimi og vígaferli.
Kvæði hans eru þrungin djúpum
skilningi og innilegri samúð, ein-
föld lýsing á mannlegum örÞ'g-
um, baráttu og þrá. Með fá-
um, einföldum dráttum dregur
hann upp hinar stórbrotnustu
myndir úr lífi þjóðar sinnar,
heima og heiman. Myndir, sem
verða oss ógleymanlegar, vegna
þess, að vjer finnum, hve sannar
þær eru. Og snild skáldsins ger-
ir þetta að lifandi veruleika fyr-
ir oss, sem horfum á úr fjarlægð.
Nordahl Grieg hefir dvalið
hjer á landi síðan í júní í sum-
ar. Nokkrar vikur fekk hann að
njóta hvíldar frá herþjónustunni
og dvaldi þá á Þingvöllum. í við-
tali nýlega fórust honum m. a.
orð á þessa leið:
„Mínar bestu stundir, síðan jeg
fór að heiman, hefi jeg átt á
Þingvöllum. Jeg fekk að dvelja
þar nokkrar vikur í sumar, við
mín eigin störf. Það var indælt,
þar í hinni stórbrotnu náttúru og
innan um hinar merku söguminj-
ar. Jeg er íslensku þjóðinni mjög
þakklátur fyrir það“.
„Á Þingvöllum hefi jeg ort
mörg kvæði, sem jeg fyrst um