Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1943, Qupperneq 1

JEtlorgíinljIitðsijJs
4. tölublað. Sunnudagur 31. janúar 1943. XVII. árgangur.
—m*H* M.
Athugasemd og viðaukar við frá-
sögn Guðmundar skáids Friðjóns-
sonar af atburðum í Möðrudal í
Lesbók Morgunblaðsins 5. júlí 1942.
Ástríður í Möðrudal
f Lesbók Morgunblaðsins 5.
*■ júlí síðastl. gjörir Guðmund-
ur skáld Friðjónsson að frásagn-
arefni löngu liðna atburði úr
einkalífi Möðrudalshjóna, Sigurð-
ar bónda Jónssonar og Ástríðar
Vernharðsdóttur, eftir munnleg-
um heimildum frá konu á níræð-
isaldri, er þó hafði vitneskju sína
frá annarrar handar heimild.
Frásögnin er stutt. Til þess
að raska henni í engu og til þess
að lesendur hafi hana fyrir aug-
um samtímis athugasemdum mín
um tilgreini jeg það af henni,
sem hjer kemur til álita, orð-
rjett:
0
„Ástríður var eiginkona Sigurðar,
sem lengi bjó stórbúi í Möðrudal. Þeg-
ar leið á æfi þeirra hjóna, kom í
Möðrudal stúlka, sem Sigríður hjet,
frömuð í Danmörku við ostagerð.
Hún mun hafa átt að gera osta þar í
Möðrudal úr þeirri miklu og kjarn-
ríku sauðamjólk, sem þar féllst til úr
200 ám, eða því sem næst svo mörg-
um. Ekki vissi sögukona mín um afdrif
ostagerðarinnar. Enda virðist Sigríð-
ur hafa öðlast annað hugðarmál þar
í dal möðrunnar. Hún og Sigurður
bóndi féllust í faðma og urðu handsöl
þeirra svo rausnarleg, að Ástríður var
rekin út í horn og hrifsaði Sigurður
undir sig öll búsforráð og mun þá
ostagerðin hafa farið. út um þúfur.
Þegar þar var komið sögu, leitaði
Ástriður fulltingis tengdasonar síns,
Einars Ásmundssonar alþingismanns í
Nesi, og brást hann vel við, reið aust-
ur í Möðrudal og rjetti við hlut tengda-
móður sinnar — —. En ekki er mjer
ljóst, hvort Sigríður var þá rekin til
fulls úr Möðrudalsbæ. Líkur benda til
þess, að Sigurður hafi bugast út af
þessum málum, því hann lagðist bana-
legu sína eftir aðför Einars í Nesi.
Þegar honum elnaði sóttin, sendi hann
Aðalbjörgu dóttur sína á fund Ástrið-
ar — — þess erindis, að hún fyrir-
gæfi sjer afbrotin. Ekki kom Ástríður
að banasænginni — að því er sögu-
konan hermdi. En hún bað dóttur sina
fyrir þessi skilaboð:
Eftir
Halldór Stefánsson
„Segðu föður þinum að jeg muni
ekki hata hann í gröfinni“.
,Þessi svör lýsa ágætlega þessari
aðþrengdu konu, stórlæti hennar,
göfgi og fastlyndi----.
Það er. víst, að þarna í Mörudal
hefir gerst mikil og átakanleg harm-
saga, sem þögnin hefir breitt ofan á
grænan og gráan mosa —- —“.
Sem vænta má, er frásögnin
með ýkjublæ þjóðsagna. — Það
þarf skemmri tíma en þrjá ald-
arfjórðunga til þess, að „við-
burðir slíkir“ í einkalífi manna,
aukist og aflagist í minni og
munni, þar til þeir þykja vera
orðnir hæfilega „söguhæfir".
Það má skilja, að söguritarinn
finnur líka til þess, að heimildin
er ónæg og ótraust. En í stað
þess, að láta hana fyrir þá sök
„líða um dal og hól“, leggur hann
við skáldfák sinn, til þess að
fylla upp eyður heimildarinnar.
Samt óskar hann fyrir sína hönd,
— og annarra — fyllri upplýs-
inga um atburðina, ef kostur
væri á.
Það vill nú svo til, að nokkru
áður en G. Fr. ritar frásögn
konunnar með viðaukum sínum,
var til prentuð frásögn af þess-
um atburðum, að mestu byggð á
skjallegum og prentuðum, en. að
vísu ekki full ýtarlegum, heimild-
um.
Þessa frásögn er að finna í
þáttum þeim úr sögu Möðrudals
á Efrá-Fjalli, sem birtust í Nýj-
um kvöldvökum 1941—’42.
Á meðal þeirra þátta er einn
um þau Möðrudalshjón, Ástríði
og Sigurð. Er þar að fá nokkuð
fyllri vitneskju um þær þrjár
höfuðpersónur þeirra atburða,
sem hjer ræðir um.
Guðmundi Friðjónssyni og
þeim öðrum, sem áhuga hafa á
að kynnast umræddum atburð-
um nánar en af frásögn hinnar
rosknu konu, má vísa þangað.
Geta má þess, að þættir þessir
úr sögu Möðrudals munu bráð-