Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1943, Page 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
27
Að Ástríður hafi borið svo
dauðlegt hatur til bónda síns,
sem frásögnin heripir, og verið
þó jafnframt gædd þeirri stór-
menskulund, sem G. Fr. ætlar,
samrýmist ekki þeim staðreynd-
um, sem fyrir hendi eru. •— Hún
átti þess auðveldan kost að á-
kalla lagavaldið sjer til aðstoðar,
annaðhvort til að láta koma Sig-
ríði Magnúsdóttur burt af heim-
ilinu, eða til skilnaðar við bónda
sinn. Hvort sem verið hefði,
hefði verið henni ólíkt betri kost-
ur, en að byrgja sig haturshug
til einskis ávinnings. — Efni
voru næg í búi, ef til skilnaðar
hefði dregið. Hennar hlutur hefði
því eigi verið óálitlegur úr fje-
lagsbúinu, — og hún frjáls til
hvers, sem vera skyldi.
Sannleikurinn er líka sá, að
Ástríði var allt öðruvísi farið,
en G. Fr. ætlar, og var merk
kona > og mæt engu miður fyrir
það. — Hún var fíngerð að lík-
amsgerð, og því samsvarandi eðli
hennar og skapgerð. — Ung
höfðu þau Sigurður fest ástir
sínar, samvalin að glæsileik að
ytra útliti. Vonglöð og fagnandi,
má ætla, að þau hafi sest að búi
sínu. Brátt kemur það fram, að
Ástríður er lítt hneigð til bú-
sýslustarfa, en Sigurður því
meiri búhöldur. — Eigi verður
það til sundurþykkis. Ráðskonur
eru fengnar til, ein af annari, til
innanhússbúsýslu. Sem drotning
í ríki sínu situr Ástríður að búi
með 'bónda sínum um þrjátíu ára
skeið við vaxandi búþrif og álit
heimilisins, án þess að þurfa,
sjer um hug og hönd, að „steyta
fót við steini“.
Inn í þessar ástæður greip
kaldlynd hönd örlaganna á þann
hátt, sem konum er jafnan mikil
skapraun að. Það var Ástríði að
vonum mikið áfall. En eðli henn
ar og skapgerð yfirvinna beiskju
vonbrigðanna. —Fyrirgefning og
sættir er svar hinnar mjúklyndu
konu.
Nokkumveginn svona er sam-
búðin fram til þessa.
En þá er það vist Sigríðar
Magnúsdóttur á heimilinu í ná-
lægt fimm ár eftir að þessu hef-
ir farið fram.
Að dvöl Sigríðar hafi valdið
umtali og jafnvel talsverðri ó-
ánægju í heimilislífinu fremur
eftir þetta en áður, er ekki nema
sennilegt. Gat margt borið til
þess, annað en það sem Sigurði
væri sjerstaklega til ámælis fram
yfir það, sem orðið var. Og ekki
hefði tilefnið þurft að vera stór-
vægilegt, til þess að göngukonum
samtíðarinnar gæti orðið það
kærkomið söguefni.
En að vist hennar hafi veldið
dauðlegu hatri Ástríðar til bónda
síns, eftir að hún hafði unnið
þann sigur á sjálfri sjer, sem
heimildir votta, er meir en ósenni
legt.
Lítum nú á staðreyndirnar,
sern^ fyrir liggja.
Sóknarpresturinn hafði rækt
skyldur sínar eftir fyrirmælum
gildandi laga. í tvö sumur sam-
fleytt hefir hann reynt að koma
fram aðskilnaði hinna brotlegu.
Þegar hann fær honum ekki fram
gengt með fortölum sínum, kær-
ir hann til amtmanns, auðskiljan
lega til að firra sig embættis-
ábyrgð. Eina ástæðan sem hann
færir til, er undandráttur á brott
för Sigríðar, sem hann telur þó
að hafi verið ráðin oftar en
einu sinni. — Engar ásakanir á
hendur nokkurs sjerstaks aðila
felst í kæru hans. — Engar nýj-
ar „hneykslanir“ á heimilinu til-
greindar. — Má þó ætla, að hann
hafi verið dálítið gramur yfir
því, að fá ekki máli sínu fram-
gengt eftir ítrekaðar tilraunir,
og hefði verið ósárt um, þótt
hlutaðeigendur fengju að kenna
á valdi laganna.
Ekki hefir amtmaður brugðið
hart við eða skörulega. Næsta
vetur er þó skiljanlega örðugt
um vik, að beita fógetavaldinu,
en harða áminningu hefði hann
getað sent. En nú líða fjögur
sumur svo, að ekkert er aðhafst
til úrslita, en í lok hins síðasta
fæst þó brottför Sigríðar fram-
gengt, líklega að tilstuðlun amt-
manns, sem fyrr er getið. Ekki
bendir seinlæti og aðgjörðarleysi
valdstjórnarinnar til þess, að
nokkrar knýjandi ástæður hafi
rekið á eftir.
Lítum þessu næst á ástæður
heimilisins.
Sigríður Magnúsdóttir er
komin að Möðrudal (1863) að til-
stuðlun Ástríðar, — beinni og
óbeinni. — Tilefnið er tvíþætt,
annarsvegar að hafa á hendi
innanhússbústjórnina, hinsvegar
að kenna hinum uppvaxandi
heimasætum kvenlegar menntir.
Þær eru nákomnar að frænd-
semi, Ástríður og Sigríður,
— systkinadætur. Sigríður hafði
fengið að taka til sín, þangað að
Möðrudal, til fósturs, frænd-
stúlku þeirra barnunga. Og eftir
að Sigríður sjálf hafði eignast
barn, sem var veikburða að
heilsu, þá er ekki sjáanlegt, eða
vitanlegt, að hún hafi greiðlega
„átt í annað hús að venda“.
Ástæður Sigríðar tóku þann-
ig til hjónanna beggja, og það
engum lausatökum.
Líklegast er til getið, og góð-
gjarnlegast, að hjónunum báðum
hafi þótt sjer sá vandi á höndum
til Sigríðar, að þeim hafi verið
sárt um það, að hún þyrfti að
hrekjast af heimilinu, e. t. v.
gegn vilja hennar sjálfrar. Eðli-
legt og mannúðlegt gat það a. m.
k. verið frá beggja hálfu.
En enn er einn aðili í málinu
— sjálfboðaliði, sem vill
láta til sín taka. Þessi aðili er
„dagdómarinn“ — yfirdómari
allra mála, sem almenningur læt-
ur sig varða, — ekki síst slíkra
mála sem þessa.
Þessi óboðni aðili vildi ekki
sætta sig við vist Sigríðar í „dal
Möðrunnar“, og hann á að jafn-
aði hægt um vik að fella dóma
sína. „Göngukonurnar“ lögðu til
„forsendurnar" til dómsniður-
stöðunnar og dómarnir eru látnir
falla samkvæmt þeim. — Því
dæmist rjett að vera:-----------
Dagdómurunum til afsökunar
gæti verið það, að almenningur
hafi á þeim tímum borið meiri
„respekt" fyrir lagafyrirmælum
einveldisins, heldur en lýðveldis-
löggjöfin hefir áunnið sjer —
nú orðið. Hefir mönnum þá mis-
líkað aðgjörðaleysi valdstjómar-
innar, máske líka krafist meiri
röggsemi af hjónunum, öðru eða