Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1943, Qupperneq 5
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
29
Á nýársnótt
i.
1 ársbyrjun 1989 skrifaði jeg
* nokkrar nýárshugleiðingar
sem lesa má (ásamt viðauka) í'
Framnýal. Þar stendur þetta:
„Aldrei hefir þó, að því er mjer
virðist, annareins voði og nú,
vofað yfir þjóð vorri (og fleir-
um) og væri ekki rjett af mjer
að þegja, þar sem jeg er sann-
færður um að þeim voða mætti
afstýra. Hin hörmulegu slys sem
hjer urðu árið sem leið, munu
verða talin eins og gustur á und
an stormi, ef nær að skella á
jelið, sem nú syrtir að“.
Og ennfremur: „Er það grun-
ur minn að svo gæti farið, að
varla mundu líða 3 ár áður hæf-
ust hjer manndráp“.
Einsog menn vita, hafa við-
burðirnir leitt í ljós, að mjer
hafði rjett sýnst um horfurnar;
og eins hefir grunur minn um að
íslenskir menn mundu drepnir
verða á næstu árum, rjettur
reynst. Virðist mjer sem þetta,
og margt annað af sama tagi,
ætti að geta verið mönnum nokk-
ur hvöt til að lesa með greind
og athygli það sem jeg skrifa,
og kemur nú hjer sitthvað af því
sem jeg hefi verið að hugsa um
á þessari nýársnótt.
II.
Fjarri er það mér, að vilja telja
nokkurn á að dást ekki að þeim
dygðum sem fram koma í þessari
ógurlegu styrjöld sem nú geysar,
svo sem skyldurækninni, hugvit-
inu, hugprýðinni og líknseminni.
En þó er óhætt að fullyrða, að
Styrjöld þessi er í heild sinni,
það vitlausasta sem gerst hefir
í allri mannkynssögunni. Frá
sjónarmiði þeirrar jarðfræði,
sem nokkurn skilning hefir öðl-
ast á tilgangi jarðlífsins, er aug-
ljóst, að aldrei hefði getað verið
líkt því eins hættulegt að heyja
heimsstyrjöld, og einmitt nú.
Mannkyn jarðar vorrar er að
því komið að fara á mis við að
tilgangi lífsins verði hjer náð;
það er ekki einungis á glötunar
vegi, heldur á glötunarbarmi.
Verði styrjöld þessari haldið
áfram nógu lengi, virðast mjer
allar horfur á því, að ekki mundi
verða rjett við aftur. En þó hef-
ir því spáð verið, að rjett muni
verða við. Og það sem ótrúlegast
er, hin litla íslenska þjóð hefir
verið sett í samband við þessa
björgun mannkynsins, einsog
rjett er að komast að orði, því
að um ekkert minna er að ræða,
en einmitt það. Og er vart hægt
að hugsa sjer það sem meir sje
með ólíkindum en þetta íslenska
björgunarfyrirtæki. En þó er sitt
hvað sem gæti til þess bent, að
mjög óvanalegir tímar færu í
hönd fyrir íslensku þjóðina. —
Gætið að hvernig engu er líkara
en því, að verið væri að rjetta
þessari hrjáðu þjóð hjálparhönd.
Land vort hefir á köflum mátt
heita nálega óbyggilegt, en nú
eru horfurnar á því, að ísland
geti orðið betra land, meiri en
nokkru sinni áður. Sjórinn í
kringum landið er að hlýna, lofts
lagið að verða mildara. Og þeir
atburðir hafa gerst, sem á þann
hátt er menn síst varði, hafa
stórkostlega miðað til að vinna
bug á þessari fátækt, sem öld
eftir öld hefir þjakað þjóðina og
hamlað framförum. Og horfur
eru nú á, að Islendingar muni
hjer eftir eiga miklu betri kost
mentunar en nokkru sinni áður.
íslenskir menn sýndu á miðöld-
unum, þrátt fyrir margfalda erf-
iðleika, meiri hug á að færa sjer
í nyt sumar merkustu menta-
stofnanir Evrópu, en nokkur
Norðurlandaþjóð önnur. Og enn í
dag, reynast þeir við erlendar
mentastofnanir í röð fremstu
námsmanna, þrátt fyrir þá erfið-
leika sem það veldur, að geta
ekki við nám og próf, neytt síns
eigin máls. Og má enn minna á
það, sem hinn ágæti ameríski
landfræðingur Elisworth Hun-
tingdon hefir svo skarplega at-
hugað, hversu óvanalega marga
merkismenn íslenska þjóðin hefir
átt, þegar miðað er við mann-
fjölda og hinar erfiðustu ástæð-
ur.
III.
Spumingin er nú þessi: Mun
íslenska þjóðin vakna við köllun
sinni? Mun hún átta sig á því,
að íslensk hugsun verður að
geta orðið leiðarljós mannkyns-
ins, ef ekki á ver að fara?
Erfiðleikamir era miklir, því að
ekki er hægt að bera brigður á
það, að íslenska þjóðin er engan-
veginn laus við þann galla smá-
þjóða, að meta meir alt sem
útlent er. Mjer kemur í hug, í
þessu sambandi, að jeg heyrði
eitthvert sinn, tvo vel ritfæra
menn vera að tala um, hversu
gott söguefni það væri, að Guð
og andskotinn heimsæktu jörð
vora, og kæmu fram hjer á Is-
landi. Kom þeim saman um, að
andskotinn mundi verða hjer í
mun meiri metum. Gerðu jafnvel
ráð fyrir, að hann kæmi hingað
sem útlendingur og auðgaðist á
kaupskap.
En hvað sem þessu söguefni
líður, þá er ósköp hætt við því,
að lygin væri hjer fremur í há-
vegum höfð ef hún væri útlend
og að sannleikurinn mundi frem-
ur eiga á hættu að vera hjer
einskis metinn ef hann væri ís-
lenskur.
IV.
Jeg ætla ekki að fara að segja
hvað verða muni. En þetta er
óhætt að fullyrða. Ef sannleikur-
inn, jafnvel þótt íslenskur sje,
verður á íslandi metinn einsog
vert er, þá mun vel vegna. Þá
mun böli ófriðarins ljetta af fyr
en varir. Því að þá mun verða
þess kostur að veita þá hjálp
frá æðri stöðum, sem ekki er unt
að koma fram, við þær ástæður
sem nú eru.
Framtíð íslands er komin und-
ir því, fyrst og fremst, að nægi-
lega fullkomið samband geti tek
ist við slíkar verur sem trú fom-
manna á guði bygðist á — trú,
Framh. á bls. 32.