Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1943, Qupperneq 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
381
verðar, klukkutíma til miðdegis-
verðar og hálftíma til kvöldverð-
ar, svo að vinnutíminn hefir verið
12 stundir á dag. Fyrir aukavinnu
átti að koma aukaborgun. Auk
Maltezow áttu þrír aðrir að vinna
með honum undir umsjón hans.
Maltezow og þeir, sem með hon-
um unnu hér, fóru aftur til Dan-
merkur í septbr., og var þá mikið
eftir af verkinu. Steingrímur
Jónsson tók við biskupsembætt-
inu 14. júní 1825, en hann fluttist
ekki inn í Laugarnes fyrr en vor-
íð 1826, og átti hann þar heima
síðan til dauðadags, 14. júní 1845
(biskup nákvæmlega 20 ár). Inn
nýi biskupsbústaður var jafnan
í daglegu tali nefndur Laugar-
ness-stofan, biskupsstofan í Laug
arnesi eða aðeins stofan. Það var
mikið hús, en ekki var það að
sama skapi vandað.
Stofan var hlaðin úr múrsteini.
Helluþak var lagt á hana, eins
og á dómkirkjuna 1847, en mikið
af því fauk í ofviðri 1848. All-
mikill kvistur var á stofunni með
svonefndu skútaþaki, og fullyrða
þeir, sem gerst mega hér um vita,
að það hafi verið fyrsti kvistur á
húsi hér á landi.
Það kom brátt í Ijós, er
biskup var fluttur í stofuna, að
margir gallar voru á henni til í-
búðar. Álitsgerð fór fram á hús-
inu 29. nóv. 1827, og' var hún
send til stjórnarinnár með til-
mælum um viðgerð. Hún var lát-
in fara fram og var einkum fólg-
in í málningu hússins utan og
innan. Viðurkennir biskup í bréfi
til stjórnarinnar 1830, að hafa
tekið við stofunni í fullkomnu á-
sigkomulagi.
Nú kemur að sölu Laugarness..
Virðingargerð jarðarinnar er frá
1837. Hún var metin á 2800 rd.
með húsum, að frátekinni bisk-
upsstofunni. Konungur kaupir
jörðina við þessu verði 28. sept.
1838 til biskupsseturs, gegn því
að Steingrímur biskup og eftir-
menn hans greiði árlega í eftir-
gjald 4% í vöxtu af kaupverðinu,
svo að árlegt eftirgjald varð 112
rd. Afsalsbréf biskups fyrir
Laugarnesi til konungs er dag-
sett 26. febr. 1839. Biskup fór
fram á það við stjórnin^, að fá
leigulausa ábúð á jörðunni fyril
Helgi Thordarsen
hiskup.
sig og eftirmenn sína, en þeim
tilmælum var synjað. Stjórninni
hefir þótt vera komið meira en
nóg fé í Laugarnes. Biskupsstof-
an hafði kostað 20566 rd. og 39
skild., og svo hafði biskup fengið
2800 rd. fyrir jörðina.
Steingrímur biskup var ágæt-
ur fræði- og lærdómsmaður.
Hann var gáfumaður mikill og
námsmaður með afbrigðum, lauk
embættisprófi í guðfræði við há-
skólann með ágætiseinkunn sum-
arið 1803, nærri 34 ára að aldri.
Hann var fyrsti skólastjóri (lekt-
or) Bessastaðaskóla (1805-1810),
prestur í Odda 1810—1825 og
prófastur 1812—1825, og loks
biskup yfir Islandi. Foreldrar
hans voru Jón Jónsson, prófastur
á Mýrum í Álftaveri, síðar í
Holti undir Eyjafjöllum, og kona
hans, Helga Steingrímsdóttir
bónda á Þverá í Blönduhlíð (í
Skagafirði) Jónssonar. Var hún
systir Jóns prófasts Steingríms-
sonar, á Prestbakka á Síðu, sem
frægastur er af ritum sínum um
Skaftáreldana 1783. Steingrímur
biskup átti mikið safn handrita
og bóka og var stórvirkur rithöf-
undur. Til allrar hamingju keypti
stjórnin (Kancellíbréf 9. júní
1846) bóka- og handritasafn hans
handa stiftsbókasafninu (nú
Landsbókasafninu). Hafði ekkja
biskups boðið það til sölu fyrir
1200 rd., og gekk stjórnin að því
eftir nokkra vafninga. Ættar-
tölubækur í 11 bindum, mest all-
ar með eiginhendi hans, stór-
merkilegt rit, eru meðal þessara
handrita. Steingrímur biskup var
frábærlega vel að sér í sögu
landsins og vafalaust lærðasti
maður landsins um sína daga.
— Laugarnes ber hæst í sögu ís-
lendinga um hans daga. Þar var
hjá biskupi um þriggja ára skeið
stúdent vestan af landi. Þessi
maður var Jón Sigurðsson ' rá
Rafnseyri, er þar dvaldist sem
biskupsskrifari. Hneigðist hugur
hans þar að sögu íslendmga, og
megum vér þakka Steingrími
biskupi þau áhrif. Þar var úr
miklu að moða, þar sem biskups-
skjalasafnið var og auk þess safn
biskups, en mestu skifti, að vera
návistum við slíkan mann, sem
biskup var, gagnmerkur gáfu- og
iærdómsmaður.
Eftir Steingrím látinn kom á
biskupsstól dómkirkjupresturinn
í Reykjavík, Helgi Guðmundsson
Thordersen, fyrr prófastur í
Odda1. Hann var innfæddur Reyk-
víkingur. Hann er eini Reykvík-
ingurinn, sem hefir orðið biskup
yfir íslandi. Foreldrar hans voru
Guðmundur Þórðarson, ráðsmað-
ur við hegningarhúsið, síðar verzl
unarstjóri í Hafnarfirði, og kona
hans Steinunn Helgadóttir frá
Ökrum á Mýrum Guðmundsson-
ar. Helgi tók við biskupsembætt-
inu 2. septbr. 1846 og fékk lausn
frá því vegna heilsubrests frá 1.
apríl 1866, svo að hann var hér
um bil nákvæmlega jafnlengi
þjónandi biskup sem fyrirrennari
hans. Hann er kunnastur af Helgi
dagaprédikunum sínum. Þótti
hann mesti kennimaður á íslandi
á 19. öld. — Ragnheiður, kona
Hannesar ráðherra Hafstein, var
sonardóttir hans.
Helgi biskup undi ekki í Laug-
arnesi nema í 10 ár. Undir eins
og hann varð biskup, sótti hann
um að mega búa í Reykjavík, en
ekki í Laugarnesi, en honum var
neitað um það. Hann sendir kan-
cellíinu ítarlega greinargerð fyr-
ir því, hversu óhentugt væri fyrir
!) Dómkirkjuprestarnir í Reykja-
vík eru orðnir tíu. Fimm þeirra hafa
orðið biskupar: þrír yfir ístandi
(Geir Vídalín, Helgi Thordersen og
Hallgrímur Sveinsson), einn vígslu-
biskup (Bjarni Jónsson) og einn
biskup að nafnbót (Árni Helgason).