Lesbók Morgunblaðsins - 02.04.1944, Side 5

LESBÖIv MOItGUNBLAfXSINS
141
við, en fyrir að koma sér í vinfengi
við kompagniið skrifaði þeim þessa
sök soleiðis, að þessi dún skyldi
leggjast til höndlunarinnar. Síðan
varð undir straff afsköffuð þessi
óregluleg raeðhöndlan. Þetta er hið
foniemsta, þessi íslenzki prestur
gjörði í Grænlandi. Allir hinir,
sem voru danskir, kærðu sig ei
uin höndlunina. Islenzkir yrðu ei
dönskum betri í suraum sökum. Nú
er hann dauður og begraíinn. Eftir
lifir mannorð mætt, þó maðurinn
deyi.
Nú er eg á reisunni eftir reka-
vi^i, nokkuð til byggingar og nokk-
uð til eldiviðar. A þessari reisu
mættum vð mörgum grænlenzkum.
Þessu gleymda eg, þegar fór að
tala um þessa eður þeirra flutn-
inga. Þegar við áttum fimm mílur
til kaupstaðarins, varð vindurinn
oss mótfallinn, so við máttum sigla
til einnrar eyjar og vera þar um
nóttina. Þar voru tvö grænlenzk
tjöld. Við komum þangað. Þar var
ekkert að heyra utan grát og gól.
Allt kvenfólkið sat í einum hóp og
karlmennirnir fyrir sig. Allt grét.
Kvinnurnar grétu sem hundar setja
upp spángýlur, cn mennirnir voru
allt hægari. Orsökin var þessit að
þeir sunnlenzku og norðlenzku, sem
á þeim skipum voru og eg heyrði,
að skyldu vera í ætt við hver aðra,
höfðu lengi ei saman talað.
V Nú fóru þeir að tala um tíðina,
þvörnin hún hefði sig umbreytt á
Jjessu ári. Því sögðu mér margir
danskir. að þetta fólk hefði saman
búið þar syðra, þó lengi væri nú
,síðan. Orsök til þessa gráts var
ástvinamissjr og giftingarstand.
Við heyrðum so lengi uppi vorum
sömu hryggðar atferð, og alla tíð
mitt í harminum var Angesrok!
nefndttr. Það var þeirra spámaður
pður prestur, sem heiðingjarnir
setja sinn átrúnað á, og viti menn:
Þessi heiðingi verður f mörgu sann-
orður í spádóm sínum. — Allir
prestar í Grænlandi eru hönum
mótfallnir og vita ei. hvar frá þessi
speki skuli koma, að einn heiðingi
skuli hafa so mikinn klógskap um,
guðlega hluti, eg meina að spá um
hulda hluti, sem er um gæfu og
ógæfu. Presturinn í G'óðuvon, llerr
Brun, var oft í ósamþykki við j>enn-
en Angegok, það er spámaður
Þó heyrði eg sagt, að grænlenzkir
hefðu drepið einn fvrir rangan spá-
dóm.
Þessi spámaður er heiðingjanna
hjáguð, sem þeir ráðgast við í upp-
áfallandi nauð og bágindum, en
Nalegasuak er þeirra ypparsti qg
mesti guð. Iíann hefir skapað sól
og stjörnur, himin og jörð, og allt
gott gjörir hann. Sá annar er Torna-
suak eður underjords (Undirdjúpa),
guð. Hann gjörir ei annað en
það, sem þeir hrygejast af, so sem
er hörð veður, aflaleysi uppá alla
atvinnu bæði til sjóar og lands.
Þennan eru þeir hræddir við. Þeir
segja, að þessi himins og jarðar
guð (Nalegasuak), hann gefi þeim
so ágæta jörð að vera á, þegar jieir^
skulu héðan fara fyrir þann tíman-
lega dauða, að þar séu svo margir
selir og fuglar, að þeir kunni afla
þar á einum degi meir en jjeir kunna
hér á heilu ári og jörðin, sem þar
er, sé so græn og blómleg með
alls konar ávexti, so sem krækju-
ber, bláber og einirber, þar fyrir
utan so mörg hreindýr, harar, rjúp-
ur og aðra landfugla. Þar fyrir
þegar þeir deyja, láta þeir sig inn
setja í helluhús hæst á fjöllum uppi
í Jæirra skinnbát sepi þeir lifandi
væru. í bezta búningi og veiðar-
færum. Því hærra fjallið er, því
betra er það eftir þeirra meiningu.
Þegar þeir eru þar upp bornir, er
ei annað en sorg og harmur að
hejma.
Eg hefi aldrei hevrt nokkurt
fólk syrgja so aumkunarlega semi
þeir grænlenzku hver aðra, en kven-
fólksins harmur yfir gengur. Það er
ei gjört einn dag eður og mánuði,
heldur til þeirra dauða, því það
hefur óviðráðanlega geðsmuni. Það
sá eg á einni konu við kaupstaðinn.
Hún hét Helvig. Þessi ekkja hún
skreið á hnjánum öll j>aug ár, eg
var þar, hafði j>ó ei börn, sem lifðu.
Halldór Eiríksson átti barn við
henni eftir lýsingu hennar, þó ei
meðganga vildi. Hún var bæði skírð
og kunni sinn kristindóm. Það voru
ogso þær aðrar kvinnur, sem voru
giftar í kaupstaðar náfcýlum, so sem
bevkirs konan, meðhjálpara eður
djákna konan, Jóns .Tónssonar kona.
Allar vildu J>essar sér sjálfar ráða,
þegar til efnanna kom, voru ann-
ars hlýðnar og undirgefnar, þegar
að óskum gekk.
Eg vissi einn grænlenzkan
prest, ættaðan frá Jullandi.
Eg talaði við hann í Sjálandi.
Þar hafði hann fengið prestabrauð,
átti grænlenzka konu, er hann hafði
með henni saman búið í Grænlandi
víst fimni ár. Áttu þaug saman þar
tvö börn, dreng og stúlku, gaf þeim
báðum að eta og drekka af brjóst-
um sínum. Nú var gott á milli
hjónanna. Ilún var óvön landsins
ásigkomulagi, hvar fyrir prestur-
inn mátti taka sér jómfrú, sem bæði
skyldi taka á móti prestum og öðr-
uni nafnkenndum mönnum, sérdeil-
is þegar hann var ei sjálfur í nær-
veru, einninn sjá eftir hússins eður
heimilisins háttalagi í einn og annan
máta, sem hann kunni ei sjálfur
úr ráða, því sú grænlenzka kona
vissi ekkert um þvílíkar sakir að
sýsla. Þegar hún var komin þar,
yarð madaman undarleg í orðum,
so presturinn mátti ganga úr vegi
frá henni. Iíún var karlmaðúr í
kröftum, saumaði kvenna bezt bæði
klæði og léreft. Þegar þessi reiði
kunni "éi dempast heldur fór vax-
andi, fór hún gangandi út í sókn-
'C'N.

4