Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1944, Blaðsíða 6

422
LESBÓK MORCXUNELAÐSINS
til bjargar hoilli svoit. Og hjer ætla
jeg að hjónin á Seljálandi hafi
staðið yfir moldum Barnsins, sem
var hvítvoðungur í fimmtán ár. —.
Iljeðan bjuggust afi og amma tiL
moldar af æðruleysi því og óbif-
anlegu þreki, sem bjargföst trii
á forsjón Guðs og dulspök lífs-
reynslan gefur þeim, sem langa ævi
hafa þjónað lífinu af dyggð og
föstum trúnaði. ITjer hafa fast-
heldni og framsókn háð hjaðninga-
víg sín um ótalin ár með misjöfnum
föngum. aðferðum og lirslitum.
T'Ijeðan hefir unga fólkið brotist
lir þrengslum fábreytninnar, frá
fátækt lífsins í Seljadal, í glaum
og gleði sfldarversins eða borgar-
innar. lljer var það, sem þau Svan-
fríður og Þormóður gamli frá Fossi
kvöddu, hvort á sinn hátt, jörðina
sína, land feðra sinna, er þeim var
ráðin förin mikla — út í heiminn,
vestur í bláinn. —
Þegar allt kom til alls, var hún
ekki svo nauða-fátæk, þessi sveit.
TTr jarðvegi hennar voru að vísu
öll æskuverk Guðmundar runnin
og henni voru með nokkrum hætti
tengd flest hin bestu verk hans
síðar á ævinni þótt sveitin hans
A æri þá stærri og ríkari.Því að fyrir
löngu var þá Tandið allt heimahagar
hans og öll þjóðin nágrannar þjóð-
skáldsins á Sandi.
VI. Skáldið.
ÞESS var fyrr getið, að Guðmund
r;r byrjaði ungur að yrkja, og eitt-
hvað mun hann ort hafa og ritað
á skólaárum sínum, en fátt mun
prentað af þeím æskuverkum hans.
Elstu kvæðin, sem árfærð eru í
ljóöabók hans Úr heimahögum, eru
færð til ársins 1893. Þá er hann
24 ára. Fimm árum síðar, 1898 er
smásagnasafnið Einir prentað, en
kvæðin Úr heimahögum 1902. Þá
er hann 33 ára. Þetta eru honum ár
baráttunnar, baráttu til þroska ,í
list, baráttu fyrir viðurkenningu,
sem enginn listamaður getur án
verið, baráttu fyrir lífinu og lífs-
hamingjunni. Þetta ’eru storma-
söm ár og örðug en sigursæl, þrátt
fyrir allt. Á þessum árum er Guð-
mundur næsta mikilvirkur, ritar
fjölda blaðagreina og lætur hvar-
vetna til sín taka með djörfung
— og römmu orðbragði, ef svo
bar undir. Ilann var frá upphafi
uppreisnarmaður, ófyrirleitinn, ber-
sögull og einþykkur. I skáldskap
sínum brá hann allmjög út af venju
um val á efni og meðferð þess.
Lýsingar hans í bundnu máli og
óbundnu á kjörum og örlögum fá-
tæklinga og olnbogabarna lífsins,
voru harla föstum dráttum mark-
aðar. En var þetta skáldskapur,
Kolbeinn? Var Bólu-Hjálmar skáld?
Reynandi að spyrja Skagfirðinga,
þeir þekktu kaidinn best. Hitt vissu
allir, að Matthías var skáld og
Steingrímur og Hannes Hafstein,
meiri vafi um Gest Pálsson og Þor-
stein Erlingsson, en þó voru það
lærðir menn og líkast til voru þeir
skáld líka, þrátt fyrir allt. En hjer
var eitthvað bogið og farið
aftan að siðunum. Tilgerð? Sjer-
viska? Nú, eða Ijelegur smekkur,
hreint og beint smekkleysi og tals-
verð óskammfeilni. Ilvað sögðu
menn um það, er Guðmundur tók
Matthías á knje sjer í Sunnanfara?
Eða hvernig hann hagaði sjer við
blessaða prestana, sjera Jón Bjarna-
son og sjera Friðrik Bergmann?
Var Skókreppa listrænt viðfangs-
efni? Og gat nokkrum dulist, að
Útbygging var ljeleg tilraun til
þess að svívirða klerkdóminn í
landinu og þar með háyfirvöldin?
Var von að vel færi? — Nei, sá
sem siglir háan vind fær ágjöf,
það sannast. Og Guðmundur fjekk
marga ágjöf, mesta og eftirminni-
legasta, er Úr heimahögum kom út
og Kolskeggur ætlaði að kaffæra
hann, sem mjög varð frægt, þótt
ekkert yrði úr kaffæringunni. Iljá
hinu fer ekki, að góður sjómaður
lærir sitthvað um farkost sinn og
sjálfan sig af því að lenda í garði.
i