Lesbók Morgunblaðsins - 15.07.1945, Blaðsíða 4

LESBÖK MORQUNBLAÐSINS
inu. Stóðu þær umræður yfir lengi,
ún þess að gengi eða ræki í málinu.
Fjársöfnun hafði gengið frekar
•trekt. Menn höfðu skrifað sig fyr-
ir 200 króna, 500 og sumir 1000
króna hlutum, en þó flestir ekki
meira en 25 króna hlutum.
,.Eftir að hafa hlustað á umræð-
urnar á þingi“, segir Ásmundur,
„ákváðum viS.að hittast þrír, Arni
Eggertsson, Jón Tryggvi og jeg að
Hótel Reykjavík. A þessum fundi
ákváðum við, að hver okkar skyldi
kaiipa 10,000 króna hlutabrjef í
Eimskipafjelagimi og að við mvnd
um gangast fyrir söfnun hlutafjár
meðal Vestur-Islendinga“.
,.Við símuðum til Sveins Björns-
sonar, sem var einn af forystumönn
um Eimskipafjelagsnefndarinnar og
spurðum hvort hann vildi hitta okk
ur í „skrifstofu Eimskip“, en „skrif
stofan var skúr nokkur, sem mig
minnir að hafi verið einhverstaðar
niður við Tryggvagötu. Sveinn
Björnsson brá skjótt við og kom
og optjaði hengilásinn, sem skrif-
stofa var lokuð með.
Við tilkynntum honum ákvörðun
okkar og ennfremur, að við ætluð-
um að taka að okkur, að safna
þeim 170,000 krónum, sem á vant-
aði, þær 200,000 krónnr, sem þingið
hafði verjð beðið um.
Minnist jeg varla að hafa sjeð
jafn mikið gleðibros á andliti nokk
urs manns, eins og á Sveini Björns-
svni, er hann heyrði þessi tíðindi“.
Skriður kemst á málið.
ÞETTA rausnarlega framlag Vest
ur-íslendinganna vakti mikla at-
hygli um land alt, sem von var.
Blöðin sögðu frá þessum tíðiiulum
og hva^, sem þeir þremenningarnir
komu um landið á eftir, var þeim
tekið með alúðleik og vináttu.
Ásmundur sagði mjer sögu um
það hvernig viðhorf manna til Vest
ur-Islendinga breyttist við þátttöku
þeirra í Eimskipafjelagsstofnuninni.
Þegar Ásmundur kom til íslands
1907, gisti hann eins og fyrr er
sagt, hjá Jóhanni Eyjólfssyni í
Sveinatungu. Jóhann hjelt að Ás-
mundur væri vestm‘fara„agent“ og
þó hann tæki honum með gestrisni,
var heldur kalt um kveðjur er þeir
skildu. Jóhann dró það m.a. í efa,
að Ásmundur hefði efnast svo á
einum 7 árum í Ameríku, að hann
hefði ráð á að taka sjer kynnis-
ferð til íslands fyrir eigin fje. Og
þó hann hefði efni á því, væri það
blátt áfram hættulegt af honum,
að koma til Islands. Þegar bændur
og bvialið sæi, að menn efnuðust
þetta vel í Ameríku á stuttum tíma,
yrðu þeir óðir og uppvægir að kom
ast vestur. Það væri ekki nóg með
það, að þessir Vestur-Islendingar
kæmu heim með „hvítt um háls-
inn, gullfestar um magann og úr í
vösunum.“ Fyrir það fyrsta gerðu
þeir allar vinnukonur vitlausar að
kpmast til Ameríku og í öðru lagi
brjáluðust bændur og vildu helst
selja alt sitt á uppboði á næstu far
dögum og flýta sjer til Ameríku.
Þegar Ásmundur kom til Islands
1913 gisti hann bæði í norður og
suðurleið í Hvammi í Norðurárdal
og kom ekki við hjá .Tóhanni í
Sveinatungu.
Á norðurleið, síðla sumars 1913,
gisti Ásmundur enn í Hvammi. Er
Ásmundur og samferðafólk hans
reið um lilaðið á Sveinatungu, var
.Tóhann útivið og lieilsaði ferða-
fólkinu. Var ekki um annað að gera
en að koma inn og þiggja góðgerð-
ir, þó ferðafólkið hefði ekki farið
nema bæjarleið. Var veitt af rausn
mikilli. .Tóhann ljek á alls oddi og
taldi það hina mestu blessun, að
Vestur-lslendingar skyldu hafa sýnt
jafn mikla rausn og raun hefði verið
á í Eimskipafjelagsmálinu. Endaði
með því, að .Tóhann f.vlgdi Ásmundi
norður eftir Norðurérdal og var
ræðinn mjög.
Síðan hafa þeir .Tóhann og As-
mundur verið hinir bestu vinir og
•kemur Ásmundur aldrei svo til Is-
lands, að hann sæki ekki Jóhann
heim og eigi með honum skemti-
legar stundir.
Hlutafjársöfnun meðal
Vestur-lslendinga.
ÞEGAR Vestur-lslendingamir
komu til Kanada frá ísbindi 1913,
var haldinn almennur fundur í
Winnipeg um Eimskipafjelagið og
þátttöku þeirra í stofnun þess. —
Kosin var 15 manna nefnd til hafa
forgöngu í málinu og safna hluta-
fje. Gekk það greiðlega mjög og
áður en ófriðurinn skall á, 1914,
var búið að fá loforð fyrir 300,000
krónum í hlutafje vestan hafs.
Þegar stofufundur Eimskpafjelags
I^ands var haldinn í janúar 1915,
voru Ásmundur og fjelagar hans
nýkomnir að heiman og gátu ekki
farið aðra ferð til Islands. Var
•Tón Bíldfell fenginn til að fara fyr
ir Vestur-Islendinga og vera full-
trúi þeira á stofnfundinum.
Hlutafjárloforðin áttu að greið-
ast strax að 14 og síðan í jöfnurn
hlutföllum á sex mánaða fresti. En
í ófriðnum lentu margir bændur og
viðskiptafrumuðir í alvarlegri fjár-
þröng og áttu örðugt með að standa
við loforð sín. Fór svo, að við síð-
ustu afborgunina, 1916/ vantaði
20,000 krónur til að náð væri 200
þús. króna takmarkinu, sem Vest-
ur-íslendingar höfðu sett sjer í upp
hafi.
„Þá tók jeg að mjer“, segir Ás-
mundur, „að fara um tslendinga
bygðir í Kanada til að safna inn
því, sem á vantaði. -Teg fór um Nýja
Island, Argvle, Vatnabygðir, Wyn-
yard og víðar og tókst á 7 dögum
að safna inn þessum 20,000 krónum.
Það voru samtals 111 manns, sera
lögðu það fje fram.
En það tel jeg hafa verið gæfu-
rlkustu afskifti okkar Vestur-Is-
lendinga af íslenskum málum, er