Lesbók Morgunblaðsins - 12.08.1945, Side 1
32. tölublaö.
Sunnudagur 12. ágúst 1945.
XX árgangur.
l»<.qtdarpr—twi
FYRSTU ALÞINGISKOSNINGAR
í REYKJAVÍK
Eftir Pjetur Sigurðsson háskólaritara
ALÞINGI var endurreist með
„Tilskipun um stiptun sjerlegrar
ráðgefandi samkomu fyrir Island,
er á að nefnast Alþingi“ 8. mars
1843. I tilskipuninni eru þessi skil-
yrði m. a. sott um kosningarrjett:
„Rjettindi til hluttöku í kosingu
alþingismanna bera einungis slík-
um íasteignar haldendum, er arm-
aðhvort eiga jörð, að minnsta kosti
ai' 10 hundraða dýrleika, ellegar
múr- eða timburhús í Reykjavík
eður einhverju öðru landsíns versl-
unarplássi, sem með löglegri virð-
ingu í minnsta lagi hefur verið mct-
ið til 1000 ríkisbankadala andvirð-
is. — ellegar og svo þeim, er af op-
inberu eður benefieeruðu gózi halda
jörð með lífsfestu, í minnsta lagi af
20 hundraða dýrleika-------------
Þá er tilskilið, að kjósendur hafi
óflekkað mannorð, hafi náð 25 ára
aldri og „að sá fullko'mni myndug-
leiki, sem honum efetir hansaldri ber,
ekki af ncinni annari orsök sje
skertur11.
Kosningarrjetturinn var þannig
allþröngur, þegar tilskilið var eign-
arhald á fasteign eða lífsábúð á
einhverri jarðeign ríkisius. er virt
va*i-i til 20 hundraða. Stoðaði ekki
þó að menn ættu jafnmikla eign
eða meiri í öðru, reiðufje eða gang-
andi gripum. Kjósendur voru því
mjög fáir, t. d. enginn í Vestmanna-
cyjum, og varð því ekki kosið í því
kjördæmi fyrr en eftir að kosning-
arrjetturinn hafði verið rýmkaðurár
ið 1857. Árið 1844 eru íbúar Reykja
víkur talddir 907, en á k.jörskrá
voru aðeins 24 kjósendur. Þó*fækk-
aði kjósendum síðar: árið 1852
voru 8 á kjörskrá, eu 10 árið 1855.
Altur á móti var kosniugarrjettur
i-íflegri til Þjóðfundarins 1851, og
voru þá 171 á kjörskrá í Reykjavík.
Svo er fyrir mælt í tilskipuninni,
að „einnig eiga, þar sem kringum-
stæður leyfa, skrárnar að prentast,
og eitt slíkt prentrit á þá, svo fljótt
sem mögulegt verður, að fást sjer-
hverjum rjettum kjósanda í hend-
ur.“ Samkvæmt þessu var prentuð
„Kosnmgaskrá fyrir Reykjavíkur-
bæ árið 1844.“ En þctta vor var
prentsmiðjan flutt úr Yiðey til
Reykjavíkur, og mun fátt hafa
prentað verið hjer í bæ. á undan
kjörskránum.
Kjörskráin er þannig: (S. n. bls.)
Þetta voru |>á „háltvú-tir k.jós-
cndur“ í Reykjavík á’rTÁ’Í 844. Yerð
ur nú gerð stutt gre'in fyrir þeim
og getið „kosningar- <)*fS\,jör8tofna‘ ‘
þeirra.
Carl Franz Siemsen var þýskur
og hafði verslað hjer síðan 1840.
Ilann var föðurbróðir Frans Siem-
scns sýslumanns. Hits þau, sem hann
byggði, voru fyrir austnrenda
llafnarstrætis og standa enu að
nokkru leyti (versluparhús Jes
Zimsens, nú cign Jlins íslenska
steinolíufjelags).
Sigmrður Sívertsen var sonur
lljarna riddara Sívertspus í Hafnar-
firði, föðurfaðir Sigurðar prófes-
sors Sívertsens. Húseignfr hans voru
svonefnt ísaachsenshús, þar sem nú
er Járnvöruverslun Jes Zimsens, og
var þar sölubúð hans, en íbúðarhús
lians var sunnan Hafnarstrætis og
stendur enn, en heiir þó verið
stækkað allmjög. Það. var jafuan
kallað Sívertsenshús (Hafnarstræti
22, „Smjörhúsið").