Lesbók Morgunblaðsins - 02.12.1945, Blaðsíða 4

r.íu
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
t.
or rógburðurinn hafði flæmt hnnn,
úr landi:
Ic; r ■ iifo • >• ‘ 'i 11 |
„Öfund knýr og eltir mifr
til ókuniiugra þjóða;
fæ jeg ekki að faðma }>ig
fósturlandið góða,‘‘
,,Er hann sigldi hjeðan sviftur
sínu Salario árið 1764 og bjóst varla
við íslands affur að vitja“. SkÖnimu
eftir að Eggert var farinn utan,
sendi Skúli honum brjef, og er þar
í þessi vísa eftir Skiila. -— Einnig
á því sviði, var hann liðtækur vel;
]>ó ekki verði hann langlífastur með
þjóðinni fvrir kveðskaparhróður
sinn:
„Farðu vel af fósturjðrðu
farðu vel„ þótt autt sje skarðir!
Farðu vel með frægðarorði,
farðu vel í hilmisgarði!“
Áhrif rógsins.
DROPTNN IIOLAR STEININN.
— Svo var og um níðið og róginn,
sem andstæðingar Skúla beittu svó
sleitilaust gegn honum: Smágróf
það undan því trausti, sem kon-
ungur óg stjórnarherrarnir báru til
hans. Kom það í ljós, er konungs-
verslunar var komin á laggirnar,
jþví Pahl er var kaupmaður konungs
í Ilólminum, var falið að hafa um-
sjón með „Tn’nrjettingunum" og
rantísaka mjög ýtarlega fjárhag
þeirrti og hvóhnig hinum raustnar-
legtV^fjárframlögum konungs hafði
verið ýarið’. Yoru háværar kviksög-
ur á kreiki, ttm að Skúli verði f.ie
því ttl sinna þarfa eftir eigin geð-
þótta.
Gerði Pahl svo sent fyrir hann
vab lagt og sendi stjórninni skýrslu
um hág „Innrjettinganna". Mat
hanb eignir þeirra, hús, áhöld, efni-
vörur og unninn varning, svo og
duggurnar á rúmlega 76 þúsund
dali og lætur þess getið, að hús
öll og áhöld sjeu í góðtt ásigkomu-
lagi. — Var útkoman miklu betri
en stjórnin bjóst við eftir allan
rógburðinn og var næsta vantrúuð,
en hjelt að Pahl væri alveg á bandi.
Skúla_ Voru því sendir tveir skoð-
unarmenn frá Kaupm.h. og skyldu
þeir hiklaust ganga eftir reiknings-
skilum. Ilatjði konungur þá lagt
„Innrjettingunum“ til 61 þús. dali,
en hluthafarnir 3240 ríkisdali.
Við þessa síðari athugun kom í ljós
að, reikningarnir þóttu nokkuð ó-
skipulegir og tæ]>ast hægt að gera
grein fyrir öllu. Átti Skúli þó ekki
sök á því. En árið 1753 hafði fastur
bókari verið ráðinn við „Innrjett-
ingarnar“, Ólafur Stephensen að
nafni; varð hann síðar kunnur mað-
ttr í sögu vorri, þó ekki hafi allir
dómar unt hann verið samhljóða
honunt í vil. Var Ólafttr, er hjer
var komið málum, einnig orðinn,
framkvæmdastjóri Innrjettinganna
ásamt Skúla.
Nokkrir af vinum Skúla í Kaup-
ptannahöfn höfðu skrifað og greint
honum frá veðrabrigðum þeim, er
voru í lofti. Þannig ritar Ilastfer
þarón: „Aldrei hefir verið meira
þráttað um hagi Islands en nú í
Vetur og er sumt af því lygi, en
sumt mjög alvarlegt og gaman-
laust“.
Fóru þeir því utan, Skúli og Ólaf-
ur Stephensen. Og segir Magitús
sýslum. Ketilsson að Ólafur hafi
„Átt örðugt með að komast frá
sínum reikningum“. — En bætir
við: „Það h.jálpaði vísilögmanni
Ólafi, sem hafði drjúgan, að allra
meiningu grætt við Innrjettingarn-
ar meðan hann var bókari, að hann
sigldi sjálfur og sparaði ei peninga
þar sem þeir kunnu besta verkun
að hafa“. — ITvort nokkur tilhæfa
er í þessum aðdróttunum, skal h.jer
látið ósagt. En hvað sem því líður
er hitt víst, að Skúli var ekki fjár-
dráttármaður og græddi ekki á
framfaraviðleitni sinni. Má það og
verða ljóst, af því að er hann ljet
af sýslumennsku í Skagafirði var
hann talinn auðugur maður á þeirra
tíma mælikvarða. — En hann var
gjörsnauður maður, er hann andað-
ist eftir um 40 ára landfógetaþjón-
ustu.
Er það því hverjtt orði sannara,
sem Jón Grttnnvíkingur segir í
brjefi til tengdas. Skúla, Bjarna
læknis Pálss. árið 1777, tveim árttm
fyrir andlát sitt: .... „Það hefir
nokkuð hrært við mitt h.jarta að
AÚta, hversu falskir landsmenn hafa
heimuglega mótþægt honum (Skúla)
vitandi þó ,að hann hefir sett sína
tímanlegu velferð út fyrir lands-
ins“. — En tíu árunt áðttr hafði
Jón ritað mjög í santa tón í brjefi
til Eriendar Ólafssonar Itróður síns,
er var sýstlimaður í Isafjarðarsýslu.
• ÍÞar segir hann : . . „Óskandi væri að
íslensk yfirvöld vildu vera meira
samtaka um velferð vorrar vesælu
patriæ (föðurlands) en sýnist. Sá
eini, sem gefur út fjör og fje fyrir
salutem patriæ (velferð föðurlands-
ins) sýnist að vera landfógetinn
Skúli“.
Skúli tók mjög nærri sjer allar
þessar ósönnu og ódrengilegu að-
dróttanir, sem bornar voru á hann.
jBognaði hann þó ekki nje Ijet hinn
minsta bilbttg á s.jer finna. Ekki
misti hann heldur trúna á köllttn
sína, eða á’ framtíð þ.jóðarinnar.
Góðir liðsmenn.
ÞÓTT ýmsir af fyrirmönnum
landsins væru mjög mótsnúnir
Skúla, og að þeir hefðu liðsmenn
fleiri, gat hann tekið undir nteð
Brandi: Ibsens: „Mitt lið er hraust,
jeg hef þá bestu“. — Enda fylgdu
Skúla heiflaóskir margra bestu
manna landsins, er hann lagði upp
í þessa dapurlegu utanför sína.
Þannig kvað Gunnar próf. Pálsson,
til hans: