Lesbók Morgunblaðsins - 02.12.1945, Blaðsíða 5

595
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS $
„Fari vol faðir Skúli
fari heill of völl þara,
fari vel freiudarmálum,
fari með heill óspara.
Fyrir aðra blæs blóði
bramlandi í mörgu svainli:
Sýni menn sig í raunum
slíka bjargvættu margir“.
A útleiðinni hrepptu þeir hin
verstu veður og voru mjög hætt
koinnir. llefir Skúli verið: Gram-
Ur, þreyttur og dapur í bragði, sem
sjá má af nokkrum vísum hans, úr
þessari för:
„Friðinn, landið, faldagná,
fólk, embætti, dætur.
Ýfirgefa alt eg má
ei veit hver það grætur“.
Kemur nokkur beiskja í Ijós hjá
Ihonum, sem vonlegt er eins og sjá
má af þessari vísu:
„Ýmsir kúga innbyrðis
einninn þrúga vinum,
falsa, ljúga mæla mis
merginn sjúga úr hinum“.
Er til Kaupmannahafnar kom,
voru reikningar „Innrjettinganna“
yfirfarnir og fór svo, sem vænta
mátti; að engipn blettur fjell á
sæmd Skúla. Gátu öfundarmenn
þans því ekki notið þeirrar gleði,
sem þeir höfðu vænst, að reiknings
skilin yrðu holium fótakefli, og að
Bkúli yrði afhhjúpaður sem æru-
Jaus sakainaður. — Ekki var róg-
urinn þó áhrifalaus með öllu, því
að hylli Skv'da í kóngsgarði stóð
lekki eins traustum fótum eftir sem
fiður.
„Innrjettingarnar“ og verslunin.
VAR NÚ nokkuð rætt hvað gera
Hkyldi við „Innrjettingarnar“, og
kom Olafur Stephensen með þá upp
ástungu um leið og hann sagði af
sjer störfum í þjónustu þeirra, að
Lær yrðu sameinaðar konungsversl
uninni. Vaj* Skúli ekki svo mjög
jnótfallinn þeirri ráðstöfun, en mót
inælti eindregið þeirri kröfu stjórn
arinnar, að landsmenn ættu að end-
lurgreiða meiginhluta af fjárfram-
lögum þeim sem konungur h’afði
lagt til „Innrjettinganna“. i—Kvað
Skúli, sem og rjett var, það hafa
veriö gjöf, senx ekki væri aftur-
lcræf. — Varð því ekki úr breyt-
ingurn að sinni.
Eins og áður getur, var taprekst-
iur á konungsversluninni, og þó að
konungur ætlaði sjer ekki að græða
6 versluninni, var hitt ofurauðskil-
jið, að hann væri ófús að reka versl
unina ár eftir ár með stórtapi. —
Enda fór svo, að árið 1763, barst
sú fregn hingað, að nýtt fjelag:
„Almenna verslunarfjelagið“ hefði
tekið Islandsverslunina-á leigu. Var
þetta geysi voldugt og auðugt fje-
lag. Voru flestir meðlimir gamla
Hörmangarafjelagsins , stofnendur
þessa nýja fjelags, en til viðbótar
margir af helstu áhrifamönnum
Kaupmannahafnar.
* Þeim Skúla fógeta og Magnúsi
amtmanni vat* nú falið að fara ut-
an, fyrir „Innrjettingarnar“ og
Jkynnast þeim viðhorfum, er skap-
ast höfðu við þessa breytingu. —
Var Skúli eindregið mótfallinn því
að verslunarfjelagið fengi „Inn-
rjettingarnar“ til umráða. Fann
liann gjörla Ilörmangaraóþefinn af
fjelaginu. — Ekki gaf það heldiy
góðar vonir uin framtíð „Innrjett-
inganna“ ef fjelaginu tækist að
sölsa þær undir sig. Svarið sem
Skúli fjekk hjá einum af ráða-
mönnum fjelagsstjórnarinnar, er
þaíln spurði hvert verða myndi hlut
skifti „Innrjettinganna“, ef þær
yrðu sameinaðar verslunarfjelag-
jnu: — „Við ætlum að kveikja í
þeitn og brenna þær upp til kaldra
kola“. «— En hvort sem þetta hefir
verið sagt í gamni eða alvöru, var
Skúli minnugur þess, að öllu gamni,
fylgir nokkur alvara og viídi hann
koma í veg fyrir að framtíð „Inn-
rjettinganna" yrði teflt í nokkura
tvísýnu með því að sámeina þær
verslunarfjelaginu.
Fór þó svo að Skúli varð .að
beygja sig og láta undan. bfai’
margt til þess. Vinir hans í, stjórn-
Snni voru fyrir löngu orðnir dauð-
þreyttir og leiðir á pllum þeinr jó-
þægindum og olnbogaskotimr,. sym
þeir urðu fyrir, sökum. þes^ að
þiörgum fanst að þeir drægu um
þf taum Skúla í íslandsu.iálum.. Á:
hugi konungs fyrir „Innrjettiuguu-
um“ var og að mestu ,þ<prfinnt En
síðast en ekki síst brást. MaSúÚs
amtmaður. Var hann koipinn á ,þá
» Frh. á bls.,,600.
v