Lesbók Morgunblaðsins - 07.04.1946, Blaðsíða 2

158
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
ist til bifreiða Gestapo eða þýskra
járnhæla á götum eða í húsagöng-
um, og jeg þekki hina nístandi
ángist yfir óvissunni. Þetta sama
hafa þúsundir manna lifað, eins og
jeg. En í dag er það gleymt. Flest-
ir sluppu með óskemdar taugar,
þótt stöku menn þyldu ekki á-
reynlsuna. Þjóðin er hughraust,
þróttmeiri en hún var fyrir stvrj-
öldina. Viljaþrótturinn hjelt þjóð-
inni uppi og hann bilaði aldrei.
Hann er ákveðnari og ósveigjan-
legri en nokkru sinni fyrr.
Svo er sagt, að menn þurfi sterk
bein, til að þola góða daga. En þau
þurfa ekki síður að vera sterk^ til
að þola hörmungar. Þetta vita ís-
lendingar manna best frá reynslu
sinni frá fyrri öldum, enda þótt
þeir í dag lifi góðu lífi. Norska
þjóðin leið sult í styrjöldinni. En
jeg hef aldrei sjeð, að feitt holda-
far væri vottur um fegurð eða
þrótt. Einstöku menn, einkum
gamalt fólk, þoldi ekki þrenging-
arnar, en viljamáttur og meðfædd
nægjusemi hjelt uppi baráttuhug
þjóðarinnar. Skorturinn er úti og
heilbrigð þjóð rís upp, vel vinnu-
fær til að ryðja því burtu sem
hrundi og byggja það upp, sem
brann á styrjaldarárunum.
En hvað um lyndiseinkunnir
þjóðarinnar? Jeg man til þess, að
oft staldraði jeg við í huganunrý á
kyrlátum stundum og furðaði mig
á hve undarlegt það væri, að alt
andrúmsloftið í kring um mann
var sem þrungið af allskonar
kænskubrögðum. Allir vorum við
altaf með það á bak við eyrað,
hvaða ráð væri best, til þess að
koma hinu eða þessu í fram-
kvæmd. Og altaf var besta aðferð-
in sú, að nota hin slungnustu
brögð. Allir fengu kænskuna í
blóðið, urðu hinir útsmognustu
bragðarefir. Þúsund frábærar sög-
ur eru sagðar um það, hvernig leik
Hákon konungur.
ið var á fjandmennina. í dag er
þetta ekki að öllu leyti til góðs.
Samt er rjett að taka eftir því, að
samhliða þessu, sem styrjöldin
gróðursetti í hug manna varð festa
i áformum öllum, sjerkenni þjóð-
arinnar. Bjargfastur vilji til þess
að láta ckki bugast.
Sameinuö þjóð meðal sundraðra.
Þetta mundi ekki vera annað en
faguryrði sem í veisluræðu, ef stað
reyndir kæmu ekki í ljós, er menn
virða þjóðina fyrir sjcr. Af ávöxt-
unum skal trjeð þekkja. Hvað blas
ir við, er menn virða fyrir sjer
ýmsar þjóðir í dag? Geta þær ekki
þolað friðina, eins vel og stríðið?
Fljótt á litið getur það verið svo.
Við nána aðgæslu hljóta menn
að reka augun í ýmislegt ískyggi-
legt í frjettunum sem berast úr öll
um áttum utan úr heimi. Það er
engu líkara en friðurinn hafi
tvístrað því, sem styrjöldin sam-
einaði. Það er skiljanlegt, að með
friðinum hafi mörkin orðið greini-
legri milli þjóðanna. En hinar dag-
legu frjettir um innbyrðis ófrið
meðal margra þjóða eru ískyggi-
legar. Ósjálfrátt renna menn hug-
anum til þeirra tíma, í sögu hinna
fornu Rómverja, þegar plebeijarn
ir lögðu upp frá Róm til að byggja
sína eigin borg, af því að patricí-
arnir vildu ekki gefa þeim þau
rjettindi, sem þeir óskuðu. Þá sagði
einn vitur maður söguna um lim-
ina og kroppinn. Mergurinn máls-
ins var þetta: Ef limirnir lifa ekki
í sátt og samlyndi við höfuð sitt og
maginn gerir uppreisn og verður
afundinn, þá bitnar þetta á öllum
manninum, dagar hans eru brátt
taldir. Sama máli gegnir um þjóð-
irnar. Plebeijarnir sneru við, og
Róm efldist að auð og áliti. En lær-
dómi þessum hefir heimurinn
gleymt í dag.
Norska þjóðin stendur óneitan-
lcga sameinuð. Það er ekki frá Nor
egi, sem heyrist í dag hin undar-
legu tíðindi um innanlandsófrið.
Þjóðin hefir gengið í harðan skóla
í fimm ár. Hún hefir staðist prófið
og ekki gleymt að læra skal af
reynslunni. Hinir gömlu norsku
konungar höfðu hirð um sig, bæði
í styrjöld og á friðartímum. í dag
stcndur öll norska þjóðin, hver
maður á sínum vettvangi kringum
konunginn og ætt hans. Ekki fyrst
og fremst af skyldurækni, en af
kærleika. Þessi afstaða þjóðarinn-
ar hefir ómetanlega þýðingu, því
að verk það, sem unnið er af góð-
um hug er varanlegt. Ef þjóð á að
geta lifað þá verður hún að hafa