Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1949, Side 4

43
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
upp, og gerðu að öskrandi vatns-
falli. Lækur, sem vex svo, að hraði
hans vex um helming, eykst 64 falt
máttur, og sá sem þrefaldast hraði,
eykur mátt til þess að flytja með
sjer grjót 729 sinnum eða þetta
segja þeir, sem bækurnar rita. En
þessa er getið hjer, svo menn renni
frekar grun í hvað afl bárunnar
margfaldast við stærðina, og aó
það eru stórviðrin, sem brjóta (en
skýrslur um afl öldunnar eru ekki
viðlátnar, þegar þessi grein er rit-
uð).
En að öllu þessu athuguðu verð-
ur að álykta, að sjór sje «nnað-
hvort, svona alment, að hækka, eða
Suðurland að síga. Væri sjór hins-
vegar að hækka hjer, myndi hann
gera það líka við Norðurland, nema
það hækkaði örar. Nú er Norður-
land reyndar að hækka, en ef sjór-
inn væri að hækka, yrði það að
vera mjög ört, og hlytu menn fyr-
ir löngu að hafa orðið varir við
bað erlendis, í löndum sem að sjo
liggja. Ekki þekkja menn aðra or-
sök til þess að sjórinn geti uukist,
en að jöklar bráðnuðu. Nú er
reyndar vitað, að þeir eru að
bráðna og gert ráð fyrir því að
sjórinn sje heldur að aukast. en
það hlýtur að vera afskaplega litið
á ári. Því þó jöklarnir hylji stór
svæði, er það ekki stórt miðað við
allan flöt sjávarins. Talið er að
helstu jökulsvæði jarðarinnar sjeu
sem hjer segir:
Grænland 18 íslandsstærðir.
Suðurheimsskautslandið 135 fs-
landsstærðir.
En allir aðrir jöklar samtals ó
íslandsstærðir.
Það sýnist nokkuð mikið að allir
jöklar jarðarinnar skuli vera 158
sinnum stærri að flatarmáli en ís-
land, en þegar athugað er að þacv
þarf 3610 íslandsstærðir til þess að
þekja allan sjóinn, sjáum við að
jökulssvæðin eru ekki stór miðuð
við hanrveða aðeins 1/23 hluti hans.
Það getur því ekki verið mikið,
sem sjórinn hækkar á ári og hafa
ýmsir jarðfræðingar spreitt sig á
að gera áætlun um það. Ekki ber
þeim öllum saman, en hinsvegar
munar ekki miklu. Einn þessara
jarðfræðinga er íslenskur, dr. Sig-
urður Þórarinsson, og gerir hann
ráð fyrir að jöklabráðnunin á allri
jörðinni valdi sjávarhækkun er
nemi 0.3 til 0.5 millimetra á ári, þ.
e. 5 em. s öld, ef hærri talan er
tekin. En sjávarmálsbreytingin
hjer við Álftanes (og Reykjavík)
nemur varla minna 100 til 150 cm.
á öld, með sama hraða og nú. eftir
því sem sá er þetta ritar þvkist
mega álykta af athugunum, sínum,
(sem reyndar eru hvorki nógu full
komnar, nje ná yfir nógu mörg
ár).
En áður en við ljúkum grein-
inni, skulum við snúa okkur sem
snöggvast aftur að Álftanesi Þar
vestanvert, ekki langt frá landi.
eru tvö sker, sem nú eru venjulega
nefnd Hrakhólmar, en hjetu áður
Sviðholtshólmi og Eyvindaistaða-
hólmi, eftir bæjunum, sem áttu
nytjar þessara skerja, þegar þetta
voru grasi grónir hólmar. En eftir
sögu kunnugra manna eru 2 til 3
mannsaldrar síðan gras hvarf það-
an með öllu. Saga þessara hólma
er hin sama og margra annara hjer
við Faxaflóa, þar á meðal Hólm-
anna svonefndu vestan við Örfiris-
ey. Þeir hafa verið grasi grónir
þegar þeir fengu hólma nafnið, en
eru nú orðnir að skerjum, af því
þeir hafa sigið, eins og landið Eft-
irtektarvert er, að hjer við Faxa-
flóa, þar sem landið er að síga, er
þó nokkuð af þessum skerjum,
sem heita hólmar. En við Breiða-
fjörð norðanverðan, þar sem land
er að rísa, eru þeir ekki til; en þar
eru hinsvegar til boðar, sem koma
upp úr um fjöru.
Á nokkrum stöðum á Álítanesi
flæðir upp á gras. Er það í sam-
ræmi við, að það flæðir á tveim
stöðum í stórstreymi upp á túnið
á Gróttu — sígur gegnuni malar-
kambinn, og er þetta farið að
skemma gróðurinn. En ekki hefði
verið hægt að rækta tún þarna, ef
sjór hefði flætt þarna upp þegar
það var gert. Er þetta einn óræki
votturinn þess, að landið hefur
sígið.
Að öllu þessu athuguðu verður
að álykta: Álftanes er að síga,
Reykjavík er að síga, og alt suð-
ur- og suð-vesturland sígur, en ekki
alt jafn hratt. Hinsvegar er norð-
vesturhluti landsins, Norðurland og
Austfirðir yfirleitt að hækka.
^ ^ ^ ^
ÞEGAR brynreiðaher Pattons hers
höfðingja ruddist inn í Þýskaland
vorið 1945, fann hann í saltnámu
skamt frá Merkers stórt listaverka-
safn. Það hafði verið flutt þangað
frá Berlín til þess að bjarga þvi.
í þessu listaverkasafni voru meðal
annars 200 málverk úr Keiser
Friedrich Museum og úr National-
galeri. Máttu þau heita óskemd.
Listaverk þessi voru flutt vestur
um haf til geymslu í National
Gallery of Art í Washington, þang-
að til hægt væri að skila þeim
aftur.
í fyrravor var haldin sýning a
þessum listaverkum og streymdi
fólk þangað hrönnum saman. —
Komu þá upp óskir um, að inynd-
irnar yrði sýndar í fleiri borgum,
og er nú verið að því. Það sem inn
kemur í aðgangseyri, er sent til
Þýskalands, til þess að hjálpa börn
um á hernámssvæði Bandaríkj-
anna.