Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1949, Blaðsíða 6

50
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS '
14. Hver maður á rjett til þess
að kref jast og fá vernd í öðru landi,
gegn ofsóknum. Þetta nær þó ekki
til þeirra. sem ekki eru ofsóttir fyr-
ir skoðanir sínar, heldur leitað
vegna afbrota eða verknaðar. sem
fer í bág við stefnu og grundvall-
aratriði Sameinuðu þjóðanna.
15. Hver maður er borinn til borg
ararjettar. Eigi má svifta mann
borgararjetti eftir geðþótta, nje
neita manni, um rjett til að skifta
um þjóðerni.
16. Allir karlar og konur. sem
eru fullveðja, hafa rjett á að gift-
ast og auka kyn sitt, án tillits til
kynstofns, þjóðernis eða trúar-
bragða. Þeir hafa jafnan rjett til
að ganga í hjónaband, í hjónaband
inu og við slit þess. Hjónaband má
ekki stofna nema með friálsum
vilja beggja. Fjölskylda er hinn
eðlilegi hyrningarsteinn þjóðfje-
lagsins og á því heimtingu á vernd
þjóðar og stjórnar.
17. Hver maður hefir rjett til að
safna eignum einn, eða í fjelagi við
aðra. Eigi má eftir geðþótta svifta
neinn mann eignum sínum.
18. Hver maður hefir hggsana-
frelsi, samviskufrelsi og trúar-
bragðafrelsi. Þessi rjettur nær til
þess að mega skifta um trú og
mega óhindrað, einn eða ásamt öðr-
um, opinberlega eða manna á milli,
birta trú sína með kenslu, guðs-
dýrkun og helgihöldum.
19. Hver maður hefir hugsana-
frelsi og málfrelsi. Þessi j jettur
nær til þess að mega óhindrað láta
í ijós skoðanir sínar, leita 'annara
skoðana og birta skoðanir sínar á
hvern þann hátt sem hann vill, í
hvaða landi sem ei.
20. Allir hafa rjett til friðsam-
legra fundahalda og fjelagsstofn-
unar. En engan má neyða til þess
að vera í einhverju fjelagi.
21. Hver maður hefir rjatt til
að taka þátt í stjórn lands síns,
annað hvort beinlínis eða með þvi

að kjósa fulltrúa af frjálsum vilja.
Allir hafa jafnan rjett til opin-
berra embætta í sínu landi. Vilji
þjóðarinnar er hornsteinn ríkis-
valdsins. Þessi vilji skal koma í Ijós
með almennum kosningarjetti og
leynilegum kosningum eða sam-
svarandi frjálsri kosningaaðferð.
22. Hver maður á kröfu til fje-
lagslegs öryggis, sem borgari í þjóð
fjelaginu, og á heimtingu á að hin
fjárhagslegu, fjelagsmálalegu og
menningarlegu rjettindi, sem virð
ingu hvers manns og sjálfsþroska
eru nauðsynleg, sje trygð af rík-
isvaldinu og alþjóða samvínnu í
samræmi við skipulag og getu
hvers ríkis.
23. Allir eiga rjett á að vinna, að
velja sjer starf, njóta sanngjarnra
og hagkvæmra vinnuskilyrða, og
vera verndaðir gegn atvinnuleysi.
Allir hafa, án undantekningar, rjett
til jafnra launa fyrir sömu störf.
Hver sem vinnur, á heimtingu á
því að honum sje goldið svo rjett-
látlega að hann og fjölskylda hans
geti lifað mannsæmandi lífi, og ef
þess gerist þörf, að þá sje honum
þetta tryggt með alþjóðar trvgg-
ingarráðstöfunum. Hver maður hef
ir rjett til að stofna eða ganga í
fjelagsskap til verndar hagsmun-
um sínum.
24. Hver maður á heimtingu a
hvíld og frítíma, þar á meðal að
vinnutími sje skynsamlega tak-
markaður, og reglubundin frí með
fullu kaupi.
25. Hver maður á kröfu til þess
að lifa svo sómasamlega að hon-
um og fjölskylcfu hans líði vel og
heilbrigði þeirra sje trygt. Þar til
telst að þau hafi föt og fæði, hús-
næði og læknishjálp, rjett til
sÞ'rks í atvinnuleysi, veikindum,
örorku, elli, eða svift fyrirvinnu,
eða ef menn geta ekki sjálfir sjeð
sjer farborða af öðrum ástæðum,
sem þeir eiga ekki sök á. Mæður
og börn eiga sjerstaka heimtingu
á umhyggjusemi og hjálp. Öll börn,
hvort það eru hjónabandsbörn eða
laungetin, eiga jafnan rjett á vernd
þjóðfjelagsins.
26. Hver maður hefir rjett á að
auka þekkingu sína. Kensla skal
vera ókeypis, að minsta kosti 'í
lægri skólum. Öll börn skulu vera
skólaskyld. Greitt skal fyrir öllum
að stunda sjernám eða tækninám,
og allir skulu hafa jafnan rjett til
æðri mentunar eftir hæfileikum
sínum. Kensla skal miðast við það
að meðfæddar gáfur geti notið sín
og nemöndum aukist virðing fyrir
mannrjettindum, undirstöðuatrið-
um frjálsræðis. Kenslan á að stuðla
að skilningi, umburðarlyndi og vin
fengi meðal allra þjóða og þjóð-
flokka og trúarflokka, og hún á að
styðja viðleitni Sameinuðu þjóð-
anna að vernda friðinn. — For-
eldrar hafa forrjettindi til að á-
kveða hvað nám börn þeirrn skulu
stunda.
27. Hver maður er frjáls að taka
þátt í menningarlífi, listiðkunum og
kynnast framþróun og gagnscmi vís
indanna. Hverjum manni sje trvgð
ir þeir hagsmunir, sem hann getur
haft af þeim afrekum í vísindum,
bókmentum og listum, sem hann er
höfundur að.
28. Hver maður á heimtingu á
þjóðfjelagslegu og alþjóðlegu ör-
yggi svo að til fulls fái notið sín
það frelsi og þau rjettindi, sem
talin eru í þessari skrá.
29. Hver maður hefir skyldur viö
þjóðfjelagið, sem eitt getur vernd-
að frelsi og framtak einstaklings-
ins. Til þess að njóta fulls frelsis
og rjettinda undirgengst einstak-
lingurinn ekki aðrar skyldur en
þær, sem lögin ákveða með tilliti
þess, að virt sje rjettindi og frelsi
annara, og með tilliti þess að gætt
sje siðgæðis, almannafriðar og al-
menningsheillar eftir því sem kraf-
ist er í lýðfrjálsu þjóðfjelagi. —
Þau rjettindi sem hjer er talað um,