Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1949, Qupperneq 12

56
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
varnarmúr umhverfis bygðina, því
að þá voru nágrannaríkin farin að
heimta af þeim skatt. Þeir vildu
ekki greiða skattinn og allur var
varinn góður að víggirða staðinn.
Þessi borgarmúr stendur enn.
Það gerðist þröngt um þá þarna
á fjallinu og lífskjörin voru erfið.
Þess vegna var það um 1100 að
þeir skutu saman fje og keyptu
höllina Pennarossa og land hennar
og stækkuðu þannig land sitt. í lok
13. aldar voru lög þeirra fyrst skrif
uð á bók. Og í lok 15. aldar er fyrst
íarið að kalla þetta ríki lýðveldi.
ítölsku furstarnir, nágrannar
þeirra, áttu í sífeldum erjum á mið-
öldunum, en hið litla lýðveldi dróst
ekki inn í þær skærur. En reyndi
einhver að skattleggja þá var þeim
að mæta. Þeir vörðu sig sem hetj-
ur. Upp úr þessum skærum
hafði' þó San Marino það. að það
fekk tvo landskika, Serravalle og
Monte Giardino, sem áður höfðu
fylgt Rímini. Og tvö þorp, Faetano
og Fiorsutino gengu af frjálsum
vilja.í lýðveldið. Síðan hefur San
Marino ekki staékkað. En það hef-
ur ekki minkað heldur. Enn í dag
er það með sömu ummerkjum og
þá, og er á stærð við Mosfellssveit.
En þjettbýlla er þar, því að þar
búa rúmlega 200 menn á hverjum
ferkílómetra.
Það varð San Marino einu sinni
að falli, að það skaut skjólshúsi vfir
hvern, sem þangað leitaði. Þetta
varð til þess að pólitískir flótta-
menn leituðu þar griðastaðar, og
jafnvel flyktust þangað allskonar
afbrotamenn. Seinast voru þeir
orðnir svo margir, að þeir ætluðu
sjer að taka völdin í ríkinu. Páfan-
um hafði lengi mislíkað það, að
Marinomenn vildu ekki greiða
skatt, og nú greip hann tækifærið.
Hann sendi lierforingja sinn, Alber
om, með her manns þangað til þess
að veita uppreisnarmonr.um lið, en
ætlaoi svo að innlima San Marino
í páfaríkið. Alberoni ruddist með
hermenn sína inn í fjallavígið og
rak borgarana eins og sauði inn í
kirkjuna og þar áttu þeir að sverja
páfanum hollustueið.
Nú var kallað á þá fyrstu til að
vinna eiðinn, en enginn gegndi.
Það var dauðaþögn í kirkjunni. Eið
stafurinn var þá lesinn og aftur
var mönnum skipað með harðri
hendi að vinna eiðinn. Þá gekk
fram gamall maður, hvítur fvrir
hærum, og mælti fram með hárri
röddu hinn forna hollustueið. San
Marinomanna við guð og frelsið.. .
Þegar þetta vitnaðist skarst sendi
herra Frakka í páfagarði í leikinn.
Og því fylgdi svo mikil alvara, að
Frakkar hótuðu stríði ef San Mar-
ino fengi ekki frelsi sitt aftur. Þá
sá Clemens páfi hinn XII. sitt ó-
vænna og skipaði Alberoni að
verða á burt frá San Marino með
hermenn sína, og viðurkendi sjálf-
stæði lýðveldisins.
Þetta skeði 5. febrúar 1740 og
síðan er sá dagur þjóðhátíðardagur
í San Marino. Og í gær hefir
hann verið liátíðlegur Iiald-
inn í 209. sinn.
Þegar Napoleon óð s,uður yfir
Ítalíu 1796, hlífði hann San Mar-
ino — spurði meira að segja hvort
það vildi ekki færa út kvíarnar.
Það gæti fengið Rimini — væri
ekki gott fyrir það að fá höfn? En
San Marinobúar mintust skilnað-
arorða liins hcilaga Marinus, og
kváðust ckki ágirnast neitt nema
vináttu Frakka. Þetta svar líkaði
Napoleon svo vel, að hann veitti
þeim ýmis friðindi og var vinur
þeirra til dauðadags. Og enti forð-
uðu Frakkar San Marino frá því
að lenda inn í ítölsku ríkjasam-
steypuna 1862. Og þegar hið nýa
landabrjef af Ílalíu var prentað, þá
var þar örlítill blettur með öðrum
lit, 15 km. írá Rimini. Það var hiö
sjalístæða riki Sar. Mariíio.
í fyrri heimsstyrjóldituú sógðu
Austurríkismenn San Marino stríð
á hendur, en það hafði enga hern-
aðarlega þýðingu.
Svo kom Mussolini. Hann ljest
virða fullveldi San Marino, en var
þó kominn vel á veg með að sölsa
það undir sig. San Marino á engan
háskóla og þess vegna verða þeir
að fá lækna, presta og aðra sjer-
fróða menn frá Ítalíu. Mussolini
valdi til þess sína menn og kom
sjer þannig upp „fimtu herdeild“ í
landinu, sem vann sín myrkraverk
þar.
Seinni heimsstyrjöldin bjargaði
San Marino, en varð Mussolini að
falll. Að vísu slapp San Marino ekki
við hörmungar stríðsins. Þjoðverj-
ar lögðu það undir sig, og þegar
bandamenn komu að sunnan ljetu
flugmenn þeirra sprengjunr rigna
yfir San Marino. Skemdir urðu þó
ekki mjög miklar og að stríðinu
loknu endurheimti San Marino
frelsi sitt og frjálsræði.
Stjórnarfyrirkomulagið í San
Marino cr þannig að allir karlmenn
senr náð hafa 21 árs aldri, lrafa
kosningarjett. Þeir kjósa 60 marrna
æðsta ráð. Það kýs svo úr sínurn
hópi tólf menn til þess að velja
landstjóra — en þeir eru tveir, og
kosnir aðeins til hálfs árs í senn.
Það er gert til þess að enginn geti
hrifsað of mikil völd í sínar hendur.
Kosning landstjóranna fer fram á
þann lrátt, að þessir 12 menn til-
rrefrra 6 metrn úr sínum hópi. Eru
nöfrr þeirra svo skrifuð á nriða, tvó
og tvö saman, hver miði irm.siglað-
ur og látinn í gullkúlu undir lrá-
altarinu í dómkirkjumii. Svo er
butrdið fyrir augurr á litlu barni og
það látið taka einhverja kúluna.
Þeir, sem þannig eru útdregnir,
verða landstjórar, eða „kapteirrar‘\
eins og þeir eru kallaðir. Embætt-
isvígsla þeirra fer franr með mikl-
um hatiðleik og' fornum siðum; seílr
geta ekki eítrr fornum siöum
Breta við lík tgrkifæri.