Lesbók Morgunblaðsins - 13.03.1949, Blaðsíða 2

126
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
um tilraunum slöðugt verið haldið
áírarn í fjölmörgum löndum.
— Hvernig eru aparnir sýktir?
— Það er hægt að sýkja sumar
apategundir með því að setja vir-
usmengaðan vökva á nefslímhúð
þeirra. En auk þess er hægt að
sýkja aðrar tegundir ^með því að
láta apana eta einhverja fæðu sem
í er blandað saur sýktra manna. Þá
er hægt að sýkja apa með því að
dæla virusblöndu inn í heila
þeirra, eða inn í taugar. Hvaða
leið sem farin er, sýkjast aparnir,
er virus berst eftir taugunum til
einhverra hluta mænunnar. Er.
sönnun fyrir því, að smitefnið sje
í mænunni fæst með því að taka
sýktan bút úr henni, hræra út í
vökva, og dæla síðan í apa, sem
þá sýkist.
Til þess að smitefnið komist tii
mænunnar er talið, að það þurfi að
komast í bein tengsl við tauga-
frumur eða taugaþræði. í slímhúð-
ijini í nefi eru naktar taugafrum
ur, lyktarfrumur, svo að þar ætíi
smitun að geta átt sjer stað. En
við framhalds rannsóknir hafa
menn fallið frá því, að smitefnið
berist til mænunnar í fólki eftir
þeirri leið, þar sem ekki hefir tek-
ist að finna sjúklegar breytingar
á lyktarkylfunum, sem búast mætti
við, ef virus færi þessa leið.
Að vísu hefir tekist að verja apa
sýkingu frá nefi með því að úða
ákveðnum efnum, svo sem zini<-
súlfati, á slímliúð nefsins. En það
hefir ekki tekist að verja börn fyr-
ir veikinni á tilsvarandi liátt. Hafa
menn nú fallið frá þeirri skoðun,
að þetta sjo sýkingarleiðin, er um
manninn ræðir-
Úr því að tekist hefir að smita
apa af mænusótt, hefir verið hægt
að finna, hvar í líkamanum smit-
efnið heldur til, þegar um mæiiu-
r'ffart.iiilrliiica ciAa lifiilV'vicAtj smif
.•'‘"■'r.-rJu.--------------§> ■ --
Uc.»*o oA VTc.f
-> -
fvmdist í -Loki, meltmgirfærum og
saur. í saurnum getur smitefnið
geymst jafnvel mánuðum saman og
það hefur fundist í sorpræsum
borga á mænusóttartímum a. m. k.
Fullgild sönnun fyrir öllu þessu
hefur fengist með því að gera sýk-
ingartilraunir á öpum. Þá hefur
virus fundist í og á flugum, er
geta fengið það á sig úr saur sjúk-
linga. Geta má þess, að það hefur
fundist í saur heilbrigðra, enda er
talið að fólk geti verið smitað af
mænusótt, þ. e. a. s. borið smitefn-
ið í sjer, án þess að kenna sjer
nokkurs meins.
Reynslan bendir tii þess, að smit-
hætta af fólki, sem tekið hefir veik-
ina, sje mest á um það bil tíu
daga tímabili, 5 daga áður en veik-
in brýst út, og 5 fyrstu dagana, eft-
ir að menn verða veikir. Sennilega
er því þannig farið, að menn smiti
mest frá siei úr kokinu, meðan
smitefnið er þar viðloðandi. En það
hefir komið í ljós, að virus hverfur
fljótlega úr kokinu eftir að menn
eru orðnir veikir. Og þá minkar
smithættan. Meðan menn haía
smitefnið í kverkunum, getur það
hæglega borist á hendur manna.
en af höndunum á ýmsa hluti eða
á annað fólk við beina snertingu,
Þótt smitefnið sje horfið úr kok-
inu, helst það oft lengi í melting-
arfærunum og saurnum.
— Hvernig kemst smitefnið leið-
ar sinnar úr kverkunum eða melt-
ingarfærunum, alla Jcið inn i
mæJiu?
Það la bemast við að æiJa
að jiað fæn uieð bloðjnu En menn
liaia komist að raun um, að svo er
ekki. Ekld hefir tekist að færa sönn
ur á, að virus væri í blóði sjúkling-
anna. Og ekki heldur í innri líf-
færum þeirra, svo sem í lifur, nýr-
um, hjarta eða milti.
Hinsvegar hafa menn komist að-
tduu um, að srmtefmð væn oít i
ssggeð^eitjum. Eí eitlarmr þdgna
af einbverjum orsokum, aukast lík-
urnar til þess að smitefnið, sjo
það þar á annað borð, komist í
bein tengsl við taugaenda, og er
þvi þá brautin greið inn að mæn-
unni.
— Með öðrum orðum, — þið
læknar álitið, að til þess að smitefn-
ið nái mænunni, þá þurfi einhver
truflun að eiga sjer stað í líkam-
anum, er greiði fyrir því, svo sem
það, að eitlar bólgni?
— Já, ýmis rök hníga að því, að
hálsbólga, garnabólga eða aórir
umgangskvillar geti greitt virus
götuna írá slímhúð koks eða melt-
ingarfæra að taugafrumum eðe
taugabrautum, er það berist síðan
eftir inn í mænu.
Það er sjerstaklega eftirtekta-
vert, hversu mænuveikin byrjar
með ólíku móti. Hún getur byrjáð
sem hálsbólga eða sem garnabólga
mcð niðurgangi eða uppköstum
Eða sem vénjuleg influensa. Og
jafnvel með útbrotum, líkt og skar-
latssótt eða mislingar. Það þykir
ákaflega ólíklegt að sama veikin
byrji í raun og veru með svo ólík-
um hætti. Þessvegna þykir iíklegt,
að byrjunareinkennin geti stafað af
ýmiskonar kvillum ólíkra tegunda.
er geti rutt smitefninu braut að
taugaendunum, og þannig opnað
því leiðina inn að mænunni.
Smitefnið fikrar sig eftir taug-
unum inn að mænunni. Með dýra-
tilraunum hafa menn komist að
raun um, að smitefnið getur farið
eftir taugunum 2—4 inillimetra á
klukkustund
Virus virðist liafa einhver sjer
stök skilyrði til að aukasl og marg-
faldast inni í taugafrumunum, og
getur á þann hátt eyðilagt þær eða
gert þær óstaríhæíar á tímabili.
Og þá erum við komnir aó því,
sem telja má aðalatriðið. Hvernig
verður best komið við vörnum gegu
smitui* og utþreiðslu veikujiaiiar?
AUw íjddu;:; af ícIJci viróist
vera óa*emur fyrlr veXniú. Sðoni*