Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1949, Blaðsíða 2

142
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
um, en Jörundur hundadagakon-
ungur leyfði þeim Margrjetu og
Knudsen að giftast 1809 og er
margt nafnkunnra manna í Reykja
vík frá þeim komið. Knudsen ljest
1828 og eftir lát hans bjó ekkjan
í Landakoti og þótti jafnan merk-
iskona.
ÞEGAR Gunnlaugur Oddsson
dómkirkjuprestur andaðist (1835)
fekk sjera Helgi Thordarsen í
Odda embættið og fluttist til
Reykjavíkur. Hann keypti þá
Landakot og settist þar að, og síð-
an má kalla að Landakot hafi ver-
ið prestsetur. Þegar sjera Helgi
keypti það mun það hafa verið
talið innan kaupstaðarlóðarinnar.
Helgi Thordersen varð biskup
1846 og fluttist þá að Laugarnesi
En eftirmaður hans, sjera Ásmund
ur Jónsson keypti af honum
Landakot og bjó þar meðan hann
var dómkirkjuprestur. Þegar hann
fluttist heðan aftur austur að
Odda, vildi hinn nýi dómkirkju-
prestur ,sjera Ólafur Pálsson, ekki
kaupa Landakot, og enginn annar.
Árið 1857 seldi sjera Ásmundur
Litla Landakot undan eigninni, en
Götuhús fylgdu henni enn þegar
franska stjórnin kevpti hana
Varð nokkur kurr í bænum
út af þeim kaupum, og þótti mönn-
um ilt að bærinn skyldi hafa látið
þessa ágætu eign sjer úr grcipum
ganga — til útlendinga.
Geir Zoege kaupmaður átti
Litla Landakot. Árið 1862 hafði
hann makaskifti á þvi og Götu-
húsum við kaþólska trúboðið. Iteif
hann þá Götuhús, en túnið var
upp frá því nefnt Geirstún og
muna margir rosknir Reykvíking-
ar eftir þeim fallega bletti, þótt
nú sje hann horfinn og þar komn-
ar götur og húsaraðir.
KAÞÓLSKU cregtarnir, Eern-
'ard og Baudoin fluttust lnngaó til
Reykjavíkur árið 1860 og settust
að í Landakoti. Þeir höfðu ekki
trúboðserindi með höndum, held-
ur voru þeir sendir af frönsku
stjórninni til þess að halda uppi
kristilegri starfsemi meðal
franskra sjómanna hjer við land.
Meðal húsanna í Landakoti var
útihús eitt lítið eða skemma, rjett
vestan við íbúðarhúsið. Prestarnir
byrjuðu á því að stækka þetta
hús og breyta því í kapellu eða
kirkju. Fekk það fljótt nafnið
,.kaþólska kirkjan“ í munni bæj-
armanna, vegna þess að í því var
altari, prjedikunarstóll og sæti fyr
ir áheyrendur. Að vísu var enginn
turn á því, og engar kirkjuklukk-
ur en upp á framstafn var sett
krossmark og það benti ótvírætt
til þess að hjer væri guðshús. Að
innan var þessi kirkja mjög snot-
ur og fagurlega skreytt.
En prestunum varð það á að
gleyma, eða vanrækja að fá leyfi
byggingarnefndar fyrir þessari
breytingu á skemmunni. Og þess
vegna kærði hið opinbera sjera
Bernard og kom málið fyrir lög-
reglurjett. Þar var kveðinn upp
dómur í því 18. ág. 1860. Var
Bernard dæmdur í 5 rdl. sekt og
honum bannað að byggja hjer
kaþólska kirkju eða kapellu.
Báðir málsaðiljar áfrýjuðu þess-
um dómi til landsyfirrjettar. En
nú brá svo einkennilcga við að vf-
irrjetturiiin sýknaði Bernard og
ljct sektina niður falla. Ekkert
ákveðið dómsorð var á það lagt
livort leylilegt væri að reisa hjer
kaþólska kirkju og virlist þvi sum-
um sem sjera Bernard hefði geng-
ið með fullan sigur af hólmi.
SKÖMMU .síðar fluttist sjera
Bernard alfarinn heðan og varð
seinna postullegur præfeet í Nor-
tgí. En Baudoin var hjer i 16 ar
cg hafði, er hjer var komið, lært
íálfcusku -svo vfcl aö hauu talaði
hana reiprennandi. Eftir að Bern-
ard fór kom í Landakot annar
franskur prestur, Convers að
nafni.
Leið nú og beið og urðu ekki
fleiri árekstrar. Þó gætti talsverðr-
ar úlfúðar í garð prestanna og
var það helst út af því, að þegar
frönsk skip komu hingað með
látna menn, voru þeir jarðsungnir
með kaþólskri viðhöfn og kaþólsk-
um siðum. Var gengið í skrúðfylk-
mgu neðan úr fjöru eftir götum
bæarins og alla leið suður í kirkju
garðinn á Melunum. Fóru prest-
arnir á undan í fullum skrúða og
í fylkingunni voru bornar „kross-
ar og kerti“. Suður í kirkjugarði
fór svo greftrun fram að kaþólsk-
um sið. Segir Helgi Thordarsen
biskup í brjefi að þessi „leikara-
skapur hafi vakið mikið umtal í
söfnuðinum, hafi sært hina betri
borgara, margir hafi hent gaman
að þessu cn öðrum finnist mik-
ið til um“.
Ljet hann þetta þó óátalið, lík-
lega vegna þess, að greitt var leg-
kaup og dómkirkjupresti sitt, eins
og hann hefði jarðsett. Var þetta
þó dálítið einkennilegt, því að þeg
ar árið 1858 hafði stiftamtmaður
skrifað próföstum eystra og amt-
manni vestra um jarðarfarir út-
lendinga. Segir þar m. a. svo:
„Vjer getum eigi litið svo á, að
það sje í samræmi við kristilega
mannúð, að neita útlendingum um
kirkjuleg, hverrar þjóðai-, sem þeir
kunna að vera. En fari jarðarför-
in fram með helgisiðum, þá má
ekki nota neina aðra en þá, sem
viðurkendir eru í hinni evangel-
isk-lútersku kirkju, og auk þess
verður að borga presti og borga
legkaup“. Sennilega hefir biskup
ekki treyst sjer til að skerast í
leikinn og má ráða það af öðru.
Sjera Hakon Espölin a Kolfreyju
stað skrifaði biskupi að Frakkar
vilji ekk. graía lik i kirkjugaró-