Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1949, Blaðsíða 12

152
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
A
A • •
FRAIVihROIJMIIV FR AVOXTUR
AMDLEGS FRELSIS
ELSTU LEIFAR menningar hjer
á jörð finnum vjer hjá Cro-Magn-
on þjóðí'lokknum, sem bjó í Frakk-
landi og norðurhluta Spánar. Fyr-
ir tugþúsundum ára höfðu forfeð-
ur hans komist upp á að gera axir
og örvarodda úr steini. Það er erfitt
að segja hvenær þetta hefir skeð.
Sumir rithöfundar ætla, að hin svo
neínda Chellean-menning, sem
geymir elstu sannanir um hugvit
mannsins, muni vera 600.000 ára
gömul. Aðrir halda því fram að
hún sje ekki eldri en 40—50,000
ára, en það er mjög efasumt. í
gömlum jarðlögum hafa fund-
ist steinflísar, sem menn greinir á
um hvort muni vera þannig frá
náttúrunnar hendi, eða hvort
handaverk manna sje á þcim. En
löngu áður en þetta skcði, líklega
fvrir miljón árum (eftir því sem
Ösborn segir) hefir sennilega ver-
ið mjög frumstæð menning hjá
Jpswick í Englandi, og því hefir
verið haldið fram, að maðurinn
hafi verið kominn fram á sjónar-
sviðið, þegar á tertier tímabilinu
(Pliocene og Miocene). En þetta
er enn svo um deilt að ekki skal
dvalist við það.
Allir virðast þó sammála um
það, að forfeður Cro-Magnon þjóð-
flokksins hafi verið uppi fyrir 30
þúsundum ára og ætti þá hin elstu
meniúngarmerki Cro-Magnon að
vera um 20.000 ára gömul(V)
Þessir Cro-Magnon voru stórir
menn, sex fet og þrír þumlungar
að meðaltali. Þeir, sem bjuggu suð-
ur við Miðjarðarhaf voru sex fet
5 þumlungar á hæð. Þeir voru með
hátt cnni, breiðleitir, með beint
nef og kinnbeinaháir. Heilabú
V2S stsrrn. 011 dclim*.
Þetta voru glæsilegir menr*. Og
þeir voru listamenn. Málverkin,
sem þeir hafa skreytt hella með,
eru mörg aðdáanleg. Höggmyndir
þeirra og útskurður í bein og fíla-
bein er mjög eðlilegt. Vopn sín og
verkfæri skreyttu þeir mjög og þeir
hafa farið hugvitsamlega og smekk.
lega með gimsteina og annað
skraut. Menning þeirra mun hafa
náð hámarki sínu fyrir hjer um bil
12000 ára. ,
Hin gagnslausu handaverk þeirra
(með orðinu gagnslaus er átt við
þau verk, sem ekki miðuðu beint
að því að verja lif sitt eða viðhalda
því) tákna merkilegustu tímamót-
in í sögu mannkynsins. Þau eru
sönnun fyrir sókn mannsandans til
framþróunar. Þau eru sönnun fyr-
ir því að maðurinn er að hefja sig
upp yfir dýrin. Hin frumstæðu
„gagnslausu“ handverk mannanna
eru öllu öðru þýðingarmeiri. í þeim
liggur neisti hugsjónanna, andans,
neisti siðgæðis, heimspeki og vís-
inda.
Fram að þessu hafði driffjöður
mannanna verið sú, að viðhalda líf
inu og kynstofninum, en nú er sú
hvöt sett hinni skör lægra, og er
upp frá þessu aðeins til þess að
þjóna hinni æðri hvöt. Ef vjer
þyrftum nokkra sönnun fyrir þeim
raunverulega mismun, sem er á
mönnum og skepnum, þá er þar
talandi dæmi þessi óskiljanlega og
ófyrirsjeða vakning til „gagns-
lausra“ athafna. Ekkert sambæri-
legt liefir nokkru sinni skeð á þús-
undum miljóna ára.
Þetta er frelsið. Hin nýa vera,
*113.CíULIT1 lij? V»oíít* clríf-f »>> V>
Hamr er laus undan oki efnis-
heimsins. Fagrar þrár ög hugsjón-
ir fæðast í sál hans og hann get-
ur sjálfur gert þær að veruleika
með höndum sínum. Honum næg-
ir ekki lengur það eitt að fylla
munn og maga. Hann horfir á
heiminn eins og áður, en nú með
opnum augum. Hann hugsar, hann
líkir eftir, hann uppgötvar, hann
lærir. Fegurðartilfinningin er vökn
uð hjá honum. Hann skreytir sig,
velur liti og setur þá saman af
smekkvísi. Vopn hans og áhöld
verða að vera meira en blátt áfram
gripir. Þessir gripir verða að vera
fagrir. Hann fágar þá og skreytir.
Og þeir verða þá ímynd hins tvö-
íalda tilgangs tilverunnar: að við-
halda kynstofninum og stuðla að
sannri Tramþróun hans í hugsjóna-
heimi mannsins. Fegurðar tilfinn-
ingin, sem brátt kemst á hátt stig,
er fyrsta dæmið um vakning menn
ingar, hinn raunverulegi grundvöll
ur skírrar hugsunar. Fegurðartil-
finnigin er upphaf gáfnanna, lík-
inganna, ritlistar og alls þess, sem
var skilyrði fyrir framþróun.
Maðurinn veiðir. Hann býr til
gildrur til að veiða villudýr. Hann
skapar töfra f sambandi við það,
ósýnilegan, ímyndaðan heim, þar
sem töframennirnir ráða og þeir
verða í'áðgjafar og leiðtogar fólks-
ins. Alt þetta sjest á myndunum
í frönsku hellunum.
En þó er það fyr að vjer verð-
um að leita hinna fyrstu „gagns-
lausu“ athafna er benda til hug-
myndar um annan heim og ann-
að lií, Það er í greftrunarsiðunum
Þar sjaum vjer að cskir og baríir
Iriana frsaaliðr.u lrafa verið sömu