Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.1949, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
169
Jón E. Vestdal dr.:
RÍS ALFTANES ÚR SJÖ?
þau eru þar neðarlega í fjörunni,
þó enginn vafi sje á að þau hafi
myndast ofarlega í henni. Landið
hefur sígið, fjaran flutst til, og er
flóðmál nú ofar.
/
Báscndu-flóö.
Flestir hafa heyrt getið um
þetta mikla flóð, þegar tók af
kaupstaðinn á Básendum, en þessj
kaupstaður var á vestanverðum
Reykjanosskaga, nokkru sunnar
en Sandgerði. Druknaði þá ein
kona, en verslunarhúsunum, sem
voru þrjú, sópaði burt, og var ekki
bygt þarna aftur. Þarna sjást þó
enn nokkur verks ummerki, en
landið er sígið svo mikið, að klapp-
irnar eru þaragrónar að nokkru
leyti þar sem húsin stóðu. (Flóðið
var aðfaranótt 9. jan. 1799).
Fornminjar í Tjarnargötu.
Seint í apríl 1944 var Guðfnund-
ur Kjartansson jarðfræðingur, sem
á heima í Hafnarfirði, á gangi í
Reykjavík. Sá hann þá í grunni,
sem var verið að grafa þar sem
nú er Steindórsprent" (í Tjamar-
götu), að þar kom fram mikið ,af
beinum, og sá hann þegar við laus-
lega athugun, að þarna voru bæði
dýra- og fuglabein. Fann hann
þarna neðra skolt úr svíni, með
vígtönnum (og reyndist þarna síð-
ar mikið af svínabeinum). Einnig
fann hann neðri hluta af geirfugls-
nefi. Ýmis mannaverk voru þarna:
garður eða veggur illa hlaðinn,
hellulögð braut og hlóðir. Æfður
mælingamaður, Árni Árnason lóða
skráritari, mældi þarna nokkrar
hæðir miðað við sjó, og voru þær
sem hjer segir:
Neðra borð öskulags 232 cm.
Botn í hlóðum 165 em., (miðað
við meðalhæð sjávar).
Neðra borð öskulagsins er því
tæpan Vz metra, og hlóðirnar rösk-
an meter undir núverandi stærstu
flóðum. Varla er hægt að gera ráð
UNDANFARIÐ hefur allmikið
verið um það rætt og ritað, hvort
land væri að síga hjer suðvestan-
lands eða ekki. Telja sumir, að svo
muni vera, en aðrir ekki. Á síðari
árum hafa einkum þeir próf.
Trausti Einarsson og Ólafur Frið-
riksson ritað um þetta mál og síð-
ast í Lesbók Morgunblaðsins fyrir
fáum vikum. Hafa þeir báðir dreg-
ið margt athyglisvert í dagsins
ljós og sýnt þessu máli mikinn á-
huga, en eigi hafa þeir verið sam-
mála. Ólafur er þeirri skoðun fylgj
andi, að land sje að síga, en Trausti
er henni andvígur. Eigi mun jeg
blanda mjer í þessar deilur, enda
ekki maður til þess. En tilefni
þess, að jeg rita þessar línur, er
grein sú, er Ólafur Friðriksson
birti í Lesbók Morgunblaðsins 6.
feþr. ?. 1. og nefpdist: S.ígur Álfta-
,nes? Á, Álftanesi er jeg staðhátt-
um nokkuð kunnugur, og finnst
mjer ýmislegt í greininni svo mis-
sagt, að jeg get vart orða bundist.
Auk þess hafa vinir mínir á Álfta-
nesi eggjað mig mjög að leið-
rjetta þau atriði, sem farið er rangt
fyrir, að hlóðirnar, þegar þær voru
reistar, hafi verið minna en 1 til
2 metra yfir þáverandi flóðmál.
Hefur sjávarborð þá eftir þessu
hækkað minst um 2 til 3 metra frá
því, sem var, þegar hlóðirnar voru
gerðar. En hvenær var það? Um
það er ekki hægt að segja neitt
með vissu, en svínabeinin og geir-
fuglsbeinin, benda á að það hafi
verið nokkuð snemma.
Ber því alt hjer að sama brunni,
og lýkur hjer þessari grein.
með. Eru þetta afsakanir mínar
fyrir því, að jeg skuli ekki láta
þetta með öllu afskiptalaust.
----o-----
Fyrst neínir Ólafur Friðriksson
varnargarð, sem hlaðinn var á
Suður-Nesinu nú í haust. Eigi er
sanngjarnt að nefna hann sem
dæmi því til sönnunar, að Álfta-
nes sje að síga. Annað atriði get-
ur þar einnig komið til greina, og
má gera ráð fyrir, að það sje eigi
síður orsök landbrotsins, sem þar
hefur átt sjer stað: Geysimikið
magn af sandi hefur verið flutt
burt af þessum slóðum, aðallega
til húsbygginga í Reykjavík. Þegar
svo er farið að, er ekki að undra,
þótt sjórinn fylgi hart á eftir.
Á einum stað segir svo í grein
Ólafs Friðrikssonar:
„Laug var í fjörunni austur af
Hliði, og lýsir Árni Helgason
henni þannig, fyrir 100 árum, að
hún sje í skeri, er verði þurrt um
stórstraumsfjöru og sjáist þá reyk-
urinn úr henni. Kunnugir menn á
Álftanesi segja, að ekki hafi fjar-
að svo langt út í 30—40 ár, því
ekki hafi reykur sjest úr lauginni
í meira en mannsaldur, og muni
hún komin undir sjó fyrir fullt
og allt“.
Erfitt á jeg með að telja þá menn
kunnuga á Álftanesi, sem hafa
ekki sjeð reyk úr lauginni norður
af Hliði. Ekki er liðinn mannsald-
ur síðan jeg gekk í barnaskóla á
Bjarnastöðum, og sá jeg þaðan oft
reykinn, sem lagði upp af hvern-
um um fjöru. Og nú vill svo til,
að jeg tók mynd af hver þessum
fyrir nokkrum árum, og sýndist
mjer hann þá ekki horfinn. En