Lesbók Morgunblaðsins - 15.05.1949, Blaðsíða 12

2G4
LEStíÓK MOUGUNtíLADSLNtí
r
JÁRNLANDIÐ mikla
HINN viðáttumikli Labrodorskagi, nyrst og austast i Kanada, liei'ir
oft í skopi verið nefndur „Landið, sem guð gaf Kain“. Er það vcgna
þcss, að þar hefir þótt lítt bvggilcgt. En nu er verið að raðast þar í stór-
kostlegar framkvæmdir og er búist við að fjölmcnnar iðnaðarborgir rísi
þar upp innan skamms.
MILLI St. Lawrence ósa og
Hudsonfloá eru um 600 enskar míl-
ur. Þar byrjar hinn mikli Labra-
dorskagi ,sem nær norður í íshaf
og er mjög breiður nyrst. Menn
hafa fyrir löngu vitað, að þar er
járn i jörðu, en ekkert hefir orðið
úr því að þær námur væri unn-
ar.
Fyrir 75 árum hafðist leiðangur
jarðfræðinga við um skeið á Labra-
dorströnd og hjá Ungavaflóa sem
er nyrst á skaganum. Skýrðu þeir
svo frá, er heim kom, að þar væri
„merkilegt járngrýti". Árið 1895
ferðaðist kanadiskur jarðfræðing-
ur um þessar slóðir. Hann hjet A.
P. Low, og hann skýrði svo frá að
hann áætlaði lauslega að þar
mundu vera hundruð miljónir smá-
lesta af járngrýti.
Fyrir 50 árum keypli ungur
maður, W. E. Dudley að nafni,
eínkarjetl á allskonar námuvinslu
á Labradorskaga fyrir 7500 doll-
Davis vinnur nú kappsamlega að
því að framkvæma hugmynd sína.
og eftir því sem „Picture Post“
segir, þá leggur hann aðalkapp á
þetta þrent:
1. að vinna hugmyndinni um al-
lieimsríki og löggjafarþing sem
mest fylgi og sem víðast,
2. að koma upp skrásetningar-
skrjistofum sein viðast, þar sem
menn geti skráð sig seni heims-
borgara og fengið skirteini;
3. að láta alla heimsborgara fá
tækifæri til þess að starfa að stofn-
un alheimsstjórnar.
Það er álit margra manna að
þessari hreyfingu muni mjög auk-
ast fylgi víðsvegar* um heim,
einkum meðal almenmngs, sem
ekki vill stríð.
ara. En hann gat ekki fengið neinn
mann í lið við sig til þess að hag-
nýta þetta einkaleyfi. Það var
vegna þess að þá var járnvinsla í
upgangi hjá Mesabi Range, skamt
frá Efri-vötnunum, og enginn efna-
maður þorði að hætta á að leggja
fram fje til járnvinslu lengst norð-
ur í landi, þar sem engar samgöng-
ur voru, hvorki á sjó nje landi. Og
svo tapaði Dudley einkarjetti sín-
um.
Leið nú og beið og heyrðist fátt
talað um námalöndin norður þar.
En svo kom seinna heimsstríðið.
Meðal þeirra manna, sem teknir
voru þá í flugher Kanada, var
John Hone. Hann var ílugmaður og
hafði oft flogið á einkaflugvjel
sinni til gullnámanna norður af
Ontario og í vesturhluta Quebec
fylkis. Nú var honum fengið það
starf ásamt nokkrum öðrum flug-
mönnum, að ákveða staði fyrir
margar veðurathugunastöðvar,
sem reisa átti á ströndinni, frá St.
Lawrence ósum norður að íshafi.
Hann var þarna á flugi og ferð um
tvö sumur og vann sjer frægð og
frama. En hann hafði gert meira
heldur en ákveða staði fyrir veð-
urathugunarstöðvarnar. Hann
hafði gert kort af hinu mikla
námasvæði og margs konar athug-
anir í sambandi við það.
Hann skýrði stjórn Frobisher Ex-
ploration Co í Toronto frá athug-
unum sínum og l'jelagið gerði þeg-
ar út flugleiðangur norður þang-
að og voru þar með verkíræðing-
ar og jarðfræðingar. Þessi leiðang-
ur ferðaðist 10.000 mílur á hálfum
þriðja mánuði og lenti víða til þess
að athuga jarðlög og ná í sýnis-
horn af járngrýti. Og þegar heim
kom og þeir höfðu birt skýrslu
um árangur ferðar sinnar, varð
úppi fótur og fit hjá auðkýfingum
og iðjuhöldum. Kvað nú nokkuð
við annan tón, en þegar Dudley
var að reyna að fá þá til að leggja
fje í námagröft þar nyrðra fyr-
ir 50 árum.
En það var líka margt breytt
frá því, sem áður var. Járnnámurn-
ar í Mesabi voru á þrotum og nú
hafði verið áformað að gera skipa-
leið frá St. Lawrence fljóti til vatn
anna miklu. Stálþörfin í Kanada
hafði einnig aukist stórkostlega á
þessum árum. Nú þarf það á 8
miljónum smálesta af stáli að
halda á hverju ári, eða fjórum sinn-
um meira en framleitt er í land-
inu sjálfu. Jafnframt var stálþörf
Bandaríkjanna komin upp í 100
miljónir smálesta á ári. Það var
orðinn skortur á járngrýti, og í
fyrsta sinn í sögunni beindust nú
augu allra að hinum afskekta land-
skika nyrst og auslast á megin-
landinu.
JÁRNNÁMUR eru ekki eins og gull
námur, að menn geti orðið ríkir
á þeim á augabragði. Þess vegna
streymdi ekki múgur manns norð-
ur í námuhjeruðin, eins og til Klon
dyke lijerna á árunum. En í kyrð
var hafinn undirbúningur að stor-
kostlegum framkvæmdum, cg
mórg námafjelóg hafa lagt fram